Jans­sen hef­ur gert hlé á send­ing­um á bólu­efni til þeirra ríkja sem eiga aðild að bólu­efna­sam­starfi Evr­ópu­sam­bands­ins. Fyrsti skammt­ur­inn kom hingað til lands í morg­un en hann bíður á meðan rann­sakað er hvort bólu­efnið teng­ist sjald­gæfri teg­und blóðtappa.

Banda­rík­in, Suður-Afr­íka og ríki Evr­ópu­sam­bands­ins auk Íslands og Nor­egs hafa frestað notk­un á bólu­efni John­son & John­son (J&J) og dótt­ur­fé­lags þess, Jans­sen, eft­ir að til­kynnt var um mögu­leg tengsl þess við afar sjald­gæfa teg­und blóðtappa. Fyrstu ein­stak­ling­arn­ir í ríkj­um ESB voru bólu­sett­ir með bólu­efn­inu í gær en notk­un þess var hætt fljót­lega þann sama dag.

John­son & John­son er banda­rískt fyr­ir­tæki á heil­brigðis­sviði. Bólu­efnið er aft­ur á móti þróað og fram­leitt af lyfja­fyr­ir­tæki í þess eigu, Jans­sen, sem er með höfuðstöðvar í Belg­íu.

Guar­di­an

BBC

Fyr­ir­tækið hef­ur ákveðið sam­hliða þessu að gera hlé á send­ing­um á bólu­efn­inu til ríkja sem eiga aðild að bólu­efna­sam­starfi ESB á meðan rann­sókn stend­ur yfir. Um er að ræða svipuð mál og þau sem áður höfðu komið upp varðandi AztraZeneca enda bólu­efn­in af sam­bæri­legri gerð. 

Matt­hew Snape, pró­fess­or í barna­lækn­ing­um og ónæm­is­fræði við Oxford-há­skóla, seg­ir að ýms­ar auka­verk­an­ir geti komið upp þegar bólu­sett er og það hafi verið vitað fyr­ir fram. Hann stýr­ir rann­sókn á því hvort ör­uggt sé að blanda sam­an bólu­efn­um, það er að gefa eitt bólu­efni við fyrri bólu­setn­ingu en annað í þeirri síðari.

Fram hef­ur komið að rann­sókn­ir á dýr­um bendi til þess að sé það gert séu aukn­ar lík­ur á meira ónæmi en ann­ars væri en að sögn Snape er ekki hægt að full­yrða neitt um áhrif­in á fólk fyrr en niður­stöður rann­sókna liggi fyr­ir. 

Þróun þess­ara bólu­efna er kom­in mis­langt á veg. Sum þess­ara bólu­efna eru af nýrri gerð sem bygg­ir á því að bólu­efnið inni­held­ur hluta af erfðaefni veirunn­ar (mRNA) sem veld­ur því að frum­ur lík­am­ans fara að fram­leiða gadda­pró­tín (e. spike proteins) veirunn­ar en ónæm­is­kerfið ræðst að þess­um fram­andi pró­tín­um og eyðir þeim.

Ef bólu­setn­ing­in tekst ger­ist það sama ef veir­urn­ar kom­ast inn í lík­amann, ónæm­is­kerfið (bæði mót­efni í blóði og svo­kallaðar T-frum­ur) ræðst gegn þeim og ger­ir þær óvirk­ar. Þessi aðferð hef­ur ekki verið notuð áður til að fram­leiða bólu­efni við sýk­ing­um en mikl­ar von­ir eru bundn­ar við aðferðina. Bólu­efni Ffizer-Bi­oNTech eru svo­kölluð mRNA-bólu­efni en AstraZeneca og Jans­sen virka með því að und­ir­búa lík­amann til að verj­ast sýk­ingu af völd­um kór­ónu­veirunn­ar SARS-CoV-2. Veir­an not­fær­ir sér „gadda­prótein“ á yf­ir­borði sínu til að kom­ast inn í frum­ur lík­am­ans og valda sjúk­dómi. 

Slík bólu­efni inni­halda adenóveiru sem breytt hef­ur verið á þann veg að hún inni­held­ur gena­upp­lýs­ing­ar til að fram­leiða um­rædd gadda­prótein. Sú veira get­ur hins veg­ar hvorki fjölgað sér né valdið sjúk­dómi. Þegar bólu­efnið hef­ur verið gefið fara gena­upp­lýs­ing­arn­ar úr adenóveirunni inn í frum­ur lík­am­ans sem hefja fram­leiðslu á gadda­prótein­um.

Ónæmis­kerfið lít­ur á þau sem fram­andi fyr­ir­bæri og hef­ur varn­ir með því að fram­leiða mót­efni og T-frum­ur gegn veirunni. Sú vörn mun síðar koma að gagni til að verja viðkom­andi ein­stak­ling gegn sýk­ingu af völd­um SARS-CoV-2-kór­ónu­veirunn­ar, þar sem ónæmis­kerfið kem­ur til með að þekkja veiruna og ráðast gegn henni; mót­efni og T-frum­ur vinna sam­an að því að drepa veiruna, meina henni aðgang í frum­ur og drepa sýkt­ar frum­ur, og þar með verja ein­stak­ling­inn gegn Covid-19 að því er seg­ir á vef Lyfja­stofn­un­ar.

Vís­inda­vef­ur Há­skóla Íslands

Frétt af mbl.is

Bíða með að bólu­setja með Jans­sen

Öll sex til­vik­in sem eru til rann­sókn­ar í Banda­ríkj­un­um eru meðal kvenna á aldr­in­um 18 til 48 ára. Þær veikt­ust 6-13 dög­um eft­ir að hafa verið bólu­sett­ar með bólu­efni Jans­sens.

Að ráðlegg­ing­um Mat­væla- og lyfja­eft­ir­lits Banda­ríkj­anna (FDA) hef­ur bólu­setn­ing­um með bólu­efn­inu verið hætt alls staðar á veg­um al­rík­is­stjórn­ar­inn­ar í Banda­ríkj­un­um. Fast­lega er gert ráð fyr­ir að aðrir þeir sem koma að bólu­setn­ing­um, það er ein­stök ríki og einkaaðilar, fylgi í kjöl­farið. 

Ólíkt öðrum bólu­efn­um þarf aðeins einn skammt af bólu­efn­inu frá Jans­sen og það er hægt að geyma í kæliskáp sem ger­ir það um­tals­vert þægi­legra í notk­un, ekki síst á fjar­læg­um stöðum og slóðum þar sem lofts­lagið er hlýrra en í Evr­ópu og Norður-Am­er­íku.  

Á sama tíma og mörg ríki hafi pantað millj­ón­ir skammta hef­ur það aðeins hlotið samþykki í fáum. Í Banda­ríkj­un­um hlaut það markaðsleyfi 27. fe­brú­ar en þar í landi hafa bólu­efni Pfizer-Bi­oNTech og Moderna verið notuð mun meira. Jans­sen-bólu­efnið hef­ur þegar verið notað við bólu­setn­ing­ar á um 7 millj­ón­um í Banda­ríkj­un­um eða um 3% af þeim sem þegar hafa verið bólu­sett­ir við Covid-19 þar í landi.

Frétt af mbl.is

Fresta af­hend­ingu Jans­sen í Evr­ópu