Veiðiárið 2023 – Fólkið og fiskarnir

Veiðiárið 2023 var ekki upp á marga fiska. Umhverfisslys, hnúðlax og léleg veiði í bland við verðhækkanir eru eftirmæli ársins. Grágæs má ekki lengur selja en villigæs hefur að sama skapi fjölgað verulega. Við ætlum að rifja hér upp nokkra atburði veiðiársins sem er nú minningin ein. Við leituðum einnig í smiðju reyndra veiðimanna til að velja nokkur atriði sem upp úr stóðu. 

Vorveiðin var hefðbundin. Kuldaköst svo fraus í æðum blóð en inn á milli mokveiddist niðurgöngusjóbirtingur. 1. apríl er dagsetningin sem breytir líðan flestra veiðimanna. Þeir fara ekki endilega að veiða en tímabilið er byrjað. Sjóbirtingsárnar fyrir austan ásamt nokkrum fleirum breiða út faðminn á þessum tíma og taka á móti veiðimönnum í spreng. Tungufljót, Tungulækur, Eldvatn, Vatnamót og Geirlandsá eru stóru nöfnin á þessum tíma. Einn fiskur í yfirstærð veiddist í vor og stóð hann hundrað sentímetra. Veiddur í Tungulæk, 9. apríl á Black Ghost í Vatnamótum. Veiðimaður var Hafþór Hallsson.

Hafþór Hallsson með hænginn stóra sem hann veiddi í Tungulæk 9. apríl. Flugan var Black Ghost. Ljósmynd/Teddi

Litla Leirá er einnig að gefa góða veiði fyrstu dagana. Vorveiði er mjög víða í boði í apríl og fjölgar möguleikunum eftir því sem vor leysir vetur af hólmi. Eyjafjarðará, Mýrarkvísl og fleiri vorstaðir fyrir norðan ásamt hinni volgu og rómuðu Litluá í Kelduhverfi. Ytri–Rangá býður upp á sjóbirtingsveiði þannig að strax í apríl er margt í boði. Veiðin í vor sem leið var heilt yfir ágæt. Hún hefur verið betri en líka slakari.

Júní veiðin var ágæt og menn enn bjartsýnir. Hér má sjá Marel Ragnarsson með 97 sentímetra hæng sem hann fékk í Víðidalsá í lok júní. Þegar upp var staðið var sumarið vonbrigði og það næst lélegasta frá því 1974. Ljósmynd/Styrmir Gauti

Svo kom að laxveiðinni. Bjartsýni sveif yfir vötnum og veiðimönnum. Veiðin sumarið 2022 hafi verið aðeins betri en árin tvö á undan. En svo kom að því að árnar opnuðu. Einn af þeim sem var bjartsýnn var Haraldur Eiríksson, leigutaki í Kjósinni. Hann spáði góðri veiði í júní. Það gekk eftir. Víða byrjaði veiðin vel og menn töldu jafnvel um tíma að innistæða hefði loksins verið fyrir bjartsýninni. En annað kom á daginn. Stórfelldir þurrkar settu strik í reikninginn. Þó var það ekki það versta. Það kom einfaldlega ekki nógu mikið af laxi. Veiðin var slök og samkvæmt bráðabirgðatölum Hafrannsóknastofnunar var sumarið 2023 það næst lélegasta frá árinu 1974 í fiskum talið. Það var helst ljós í myrkrinu í Vopnafirði en NA–landið skilaði ágætri veiði. Aðrir landshlutar voru töluvert undir meðaltali og sömuleiðis landið í heild.

Haustveiðin í sjóbirtingi var þokkaleg. Alls ekki jafn góð og í fyrra og þó svo að mikið veiddist af vænum sjóbirtingi var minna um þessa allra stærstu.

Árið var ekki síður viðburðaríkt hjá skotveiðimönnum. Áhyggjufullir embættis– og stjórnmálamenn settu sölubann á grágæs því fækkað hefur í stofninum samkvæmt talningum sem fara að mestu fram á Bretlandseyjum og víðar. Veiðimenn hafa upp til hópa virt þetta en athyglisvert er að meira er nú um að seld sé svokölluð villigæs og er þar án efa verið að selja heiðagæs sem er löglegt. Skiptar skoðanir voru um sölubann en það varð niðurstaðan.

Morgunveiði á gæs. Sölubann hefur verið sett á grágæsir vegna fækkunar í stofni. Bannið var umdeilt en bannað er að selja grágæs. Ljósmynd/ES

Þar sem vísindamenn koma saman til að telja fugla fækkar í viðkomandi stofni. Nú er vaxandi þrýstingur um að alfriða lunda þó að margar eyjar úti fyrir Norðurlandi hafi verið svartar af lunda í sumar.

Blessuð rjúpan nýtur ástar og umhyggju margra. Einkum vísindamanna og fólks sem ekki stundar rjúpnaveiði. Rjúpnatímabilið var ákveðið 25 dagar í ár og var tíminn færður aðeins fram. Veiðimenn veiddu vel upp til hópa og var tónninn sá að meira hefði verið af fugli en undanfarin ár. Nú er unnið að nýju veiðistjórnunarlíkani sem byggir á sjálfbærni og væntanlega dregur þá úr deilum um þennan jólafugl Íslendinga.

Veiðimaður ársins: Hér komu afskaplega margir til greina. Til dæmis hann Sturri, eða Sturlaugur Hrafn Ólafsson sem landaði 102 sentímetra laxi á silungasvæðinu í Vatnsdalsá. Stórlaxinn tók fluguna Dentist leach og var fjórði laxinn sem hinn fjórtán ára gamli veiðimaður landaði um ævina.

Gunnar Pétursson kemur líka til greina. Landaði tveimur hundraðköllum á tæpum tveimur vikum í sitt hvorri ánni. 100 sentímetra fiski í Miðfjarðará og bætti svo um betur í Hvítá við Iðu þegar hann landaði 101 sentímetra laxi.

Ósvikin gleði hjá crossfit drottningunni. Hún landaði stærsta laxinum sem Sporðaköst hafa heyrt af í Hvítá við Iðu. Minning sem mun endast alla ævi, segir Katrín Tanja. Veiðimaður ársins 2023. Ljósmynd/KTD

En við veljum Katrínu Tönju Davíðsdóttur crossfitdrottningu að þessu sinni, veiðimann ársins. Hún setti í og landaði 105 sentímetra hæng, einmitt í Hvítá við Iðu. Hún sagði í samtali við Sporðaköst; „Þetta var bara eins og höfr­ung­ur. Ég hef aldrei séð svona fisk áður. Ég fór bara að hlæja og sagði, afi þetta er bara ótrú­legt. Þetta er minn­ing sem end­ist mér að ei­lífu og það að við afi skyld­um hafa gert þetta sam­an er svo dýr­mætt.“ Katrín Tanja sleppti ekki laxinum og fór það fyrir brjóstið á ýmsum. Í þeim hópi var blaðamaðurinn Jakob Bjarnar Grétarsson sem skrifar á vísir.is og þótti honum of lofsamlega fjallað um málið af því að laxinum var ekki sleppt.

Grímur með stórlaxinn. Mældur í vitna viðurvist 118 sentímetrar. Hausinn á þessu dýri er engin smásmíði. Grímur var handviss um að þetta væri Hvítárlax. Ljósmynd/Sigurður Grétarsson

Fiskur ársins: Þeir eru tveir. Annars vegar sá merki atburður þegar Grímur Arnarson setti í og landaði 118 sentímetra laxi á Tannastöðum við ármót Sogsins og Hvítár. Sigurður Grétarsson félagi Gríms varð við hjálparbeiðni þess síðarnefnda og kom til aðstoðar og staðfesti mælingu á stórlaxinum. Veiðistaðurinn sem geymdi þennan tröllvaxna hæng heitir Hali og það var Black Ghost einkrækja sem pirraði stórlaxinn. Laxinn veiddist 22. ágúst og er einn sá stærsti sem veiðst hefur á Íslandi þessa öld, ef ekki sá stærsti. Grímur sagði í samtali við Sporðaköst vegna þessa að hann væri handviss um að stórlaxinn væri ættaður úr Hvítá en ekki Soginu.

Ógeðslega reiður, sagði Rafn Valur Alfreðsson á þessum degi. Hér er hann með dauðan eldislax sem norskir kafarar skutluðu í Miðfirðinum seint í september. Ljósmynd/Eggert Skúlason

Seinni fiskurinn sem við veljum sem fisk ársins er í raun samnefnari eldislaxa sem streymdu upp í laxveiðiár landsins, allt frá Fnjóská í austri til Hítarár í vestri. Það gerðist sama daginn að eldislaxar veiddust í Vatnsdalsá og Miðfjarðará. Rafn Valur Alfreðsson, leigutaki Miðfjarðarár sagðist í samtali við Sporðaköst vera „Ógeðslega reiður.“ Hann var reyndar ekki einn um það og mikil og hörð umræða varð vegna þessa enda kom síðar á daginn að um hreint umhverfisslys var að ræða og sætti það lögreglurannsókn um skamma hríð en var svo hætt stuttu síðar. Ekki hefur komist til skila hvers vegna lögreglan fyrir vestan felldi málið niður. Talið er að á fjórða þúsund kynþroska eldislaxar hafi sloppið úr kvíum Arctic Fish í Patreksfirði. Hátt í fimm hundruð veiddust með ýmsum aðferðum.

Rafn Valur var ómyrkur í máli á þessum degi. „Þetta er eitt­hvað svo ótrú­lega geggjað. Maður er hér með stór­kost­lega laxveiðiá í bóm­ull og ger­ir allt sem maður get­ur til að ganga vel um hana og líf­ríkið í henni. Svo eru bara hrein­ræktaðir t­err­orist­ar við hliðina á manni og þeim er skít­sama. Ofan á þessa stöðu kem­ur svo getu­leysi ís­lenskra stjórn­mála­mann. Þeir eru til­bún­ir að eyða millj­ónatug­um í girðing­ar til að forðast að riðuveiki smit­ist milli lands­hluta. En þegar kem­ur að villta laxa­stofn­in­um á Íslandi þá er fólki bara skít­sama og stjórn­mála­menn eru þar fremst­ir í flokki.“

Veiði ársins: Hér var alveg freistandi að setja eldislaxaveiðina í laxastiganum í Blöndu, þar sem Guðmundur Haukur Jakobsson háfaði ríflega fimmtíu eldislaxa. En við ætlum að vera á jákvæðum nótum. Veiði ársins er án nokkurs vafa októberveiðin í Stóru–Laxá. Finnur Harðarson leigutaki hvatti veiðimenn til að koma og leita að eldislaxi og borga bara fyrir gistingu í húsi. Finnur telur haustgöngur í Stóru vera vanmetnar. Var veitt í Hreppunum lengur en áður hefur þekkst í íslenskri laxveiðiá. Ekki fannst eldislax við þessa umfangsmiklu leit.

Stóra-Laxá er ein af fallegri laxveiðiám á Íslandi og þótt víðar væri leitað. Þar var leitað að eldislaxi fram í nóvember. Enginn slíkur fannst og var það léttir. Ljósmynd/Árni Baldursson

Ummæli ársins: Hér kemur líka margt til greina en dómnefnd var sammála um að Rafn Valur Alfreðsson ætti ummæli ársins og það í tengslum við eldislaxana. Þau eru þessi: „Mér finnst skrítið að þetta sé að ger­ast á vakt Vinstri grænna. Þau virðast bara vera græn á tylli­dög­um."

Tíðindi ársins: Án efa hitatölur á fæðuslóð laxaseiða í sjó SV af landinu. Sigurður Már Einarsson fiskifræðingur og samstarfsfólk hans hefur komist að því að hitatölur í júlí á fæðuslóðinni segja mikla sögu varðandi afkomu laxaseiðanna fyrir næsta sumar. Tölurnar voru betri en undanfarin ár og horfur því góðar fyrir næsta sumar. Úrtöluraddir og efasemdarfólk telur þetta til þess eins fallið að hækka verð á veiðileyfum. Sigurður Már þvertekur fyrir að hann sé að selja veiðileyfi.

Fluga ársins: Auðvitað ættu hér að vera Sunray Shadow og Frances. Þær gefa mestu veiðina enda kastað lang mest. Við veljum hins vegar Black Ghost. Gaf bæði stærsta lax sumarsins og stærsta sjóbirtinginn. Ekkert sem toppar það.

Vonbrigði ársins: Varmá var lokað vegna mengunar. Hreinsistöðin í Hveragerði annar ekki lengur sífellt stækkandi íbúabyggð. Hér áður fyrr kölluðu gárungarnir Varmá, Þarmá. Vonandi verður tekið á þessu máli sem fyrst en ljóst er að endurnýjun hreinsistöðvar kostar verulegar fjárhæðir.

Gestur ársins: Það eru norsku kafararnir sem Fiskistofa réð til að fanga eldislaxa í laxveiðiám víða um land. Gert var grín að þeim víðs vegar. Þeir reyndust hins vegar hin besta sending og skutluðu þeir tugi laxa í mörgum ám með öflugum teygjubyssum.

Norskir kafarar með eldislaxa sem þeir veiddu í Hrútafjarðará. Ljósmynd/Hjörleifur Hannesson

Græja ársins: Nýja agnarsmáa og fislétta undir yfirborðsmyndavélin frá Westin. Líka á verði sem flestir geta ráðið við. Hægt að setja á línuna og mynda tökur og eltingar. Fyrst og fremst fyrir kaststangir.

Ein af táknmyndum veiðiársins 2023. Guðmundur Haukur Jakobsson háfar eldislax í laxastiga í Blöndu 10. september. Hann náði þar ríflega fimmtíu strokulöxum. Ljosmynd/Eggert Skúlason

Sporðaköst þakka samfylgdina á árinu sem er að líða. Framundan er hækkandi sól og smátt og smátt fer daginn að lengja. Biðin er ekki nema þrír mánuðir og þá má aftur fara að veiða. Gleðilegt nýtt veiðiár!

• Blogga um frétt

Seinustu hundraðkallar sumarsins