Bertel Berthelsen Jónsson

Kynni okkar Bertels eru ekki löng en það var fyrir tilviljun að ég fann grein á internetinu haustið 2007 þar sem minnst var á hann. Ég hef verið að grúska um ættir Berthelsens málara og Jórunnar konu hans og börn og barnabörn þeirra undanfarin 15 ár. Lítið var vitað um fjölskyldu afa míns í móðurætt og hefur það alla tíð vakið forvitni mína um afdrif þessa fólks. Berthelsen málari eignaðist átta börn en aðeins sex af þeim komust til manns. Tvær dætur, Helga og Ragnheiður, fluttu til Danmerkur. Helga (18931934) giftist dönskum manni, Axel Valdimar Möller (f.1896). Þau gengu í hjónaband í París og munu hafa búið þar um skeið en Helga lést í Kaupmannahöfn. Nýverið komst ég að því að þau hefðu eignast dótturina Ingu Möller (f. 1923). Þar endar slóð Helgu. Ragnheiður Þóra Berthelsen 1888. Hún málaði hjá föður sínum í Reykjavík en fór síðan í nám í húsgagnasmíði í Danmörku og var fyrsta íslenska konan til að verða húsgagnasmiður. Hún bjó alla sína ævi þar og í Frakklandi, ógift og barnlaus. Sophie , Jón Vigfus, Jóhanna langamma mín og Solveig móðir Bertels bjuggu hér á landi. Sophie Lovise Paline Berthelsen (18811956) var ljósmóðir í Ögurhreppi og síðar lengi í Súðavík. Hún átti heima síðustu árin í Hafnarfirði og var ógift og barnlaus. Jón Otti Vigfus Berthelsen (1887??) lærði bakaraiðn og var bakari á Norðfirði líklega frá 1906 til 1911. Hann var skráður bakaralærlingur í Bakaríinu í Stykkishólmi 19121913. Hann var ókvæntur og barnlaus. Ekkert er vitað um hann frá 1920 og engar heimildir hafa fundist um hann, en munnmælasögur ættarinnar segja að hann hafi látist af slysförum. Johanne Kristine Bertelsen (18861948) var verkakona í Garði og Hafnarfirði. Hún var ógift en eignaðist soninn Nicolaj Sófus Berthelsen, afa minn. Frá honum eru nú yfir 100 afkomendur. Solveig var daufdumb, sem kallað var, en ekki er vitað hvort hún bjó við aðra fötlun. Hún eignaðist tvö börn meðan hún bjó hjá foreldrum sínum í Reykjavík, Nicolínu Berthelsen Bajer og Braga Berthelsen Geirsson. Faðir Nicolínu var Asfred Bajer, danskur maður sem var bankaritari í Reykjavík. Faðir hans var Fredrik Bajer, danskur liðsforingi, rithöfundur, kennari og stjórnmálamaður sem hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 1908. Nicolína var sett 7 ára í fóstur hjá fólki í Garðsaukahjáleigu í Rangárvallasýslu og var síðar vetrarstúlka í Vatnsholti í Grímsnesi. Árið 1930 var hún verkakona í Reykjavík. Hún trúlofaðist Johan Friberg Larsen, kyndara á Botníu, 1931 og flutti með honum til Danmerkur. Þau giftu sig í Kaupmannahöfn 1932 en skildu 1936. Ekkert er vitað um hennar afdrif eftir þann tíma. Eftir að Berthelsen málari lést var heimilið leyst upp og Solveigu komið fyrir í Sauðeyjum á Breiðafirði og tveimur árum seinna fór hún að Skjaldvararfossi á Barðaströnd þar sem Bertel fæddist. Á Fossi dvaldi hún til ársins 1942. Solveig var síðustu æviárin og til dánardags í Arnarholti á Kjalarnesi.

Afi minn, Sófus, hafði heyrt að Solveig móðursystir hans hefði eignast tvö börn en vissi ekkert um afdrif hennar né barna hennar fyrr en hún var komin að Arnarholti, en hún gat ekki tjáð sig um málefni sín. Það var mér því mikið undrunarefni að sjá í grein á internetinu að hún hefði eignast þriðja barnið, Bertel, og að hann ætti heima í Reykjavík. Í janúar 2008 hringdi ég til Bertels og spurði hvort ég og móðir mín mættum koma í heimsókn, sem var auðfengið. Síðan þá hef ég haldið sambandi við frænda minn þar til hann lést 24. mars síðastliðinn.
Bertel var einstæðingur og vissi fátt um móðurfólkið sitt. Hann mundi vel eftir móður sinni þó hann hafi alist upp hjá annarri fjölskyldu í sömu sveit, þar sem móðir hans gat ekki séð um hann. Föður sinn þekkti hann lítið enda dó hann þegar Bertel var barn og faðir hans átti ekki önnur börn en hann. Bertel fékk litlar upplýsingar um móður sína en hélt að hún hefði verið dönsk. Hann taldi þó að hann ætti einhvers staðar systkini en vissi ekkert hvað varð um þau. Fósturforeldrar hans voru fullorðin hjón sem áttu tvær uppkomnar dætur. Heyra mátti á Bertel að honum þótti afskaplega vænt um það fólk og það hafði reynst honum mjög vel.
Bertel var afskaplega ljúfur gamall maður en gat verið stífur á meiningunni ef því var að skipta og hann hafði skemmtilegan húmor. Hann gat alltaf gantast við og við, meira að segja þegar hann var orðin mjög veikur undir það síðasta. Hann varð mjög undrandi yfir því þegar einhver frænka birtist skyndilega heima hjá honum en honum þótti mjög gaman að heyra af móðurfólki sínu. Þó hann hafi búið einn og var barnlaus og verið mikið einn með sjálfum sér naut hann þess líka að hitta fólk. Lánið er mitt að hafa fengið að kynnast Bertel og fengið að hafa samband við hann síðustu árin hans. Við áttum ljúf samtöl og samveru þegar ég kom í bæinn og kom við á Grund. Ég veit að það voru honum eins og mér mjög dýrmætar stundir. Sorg mín er meðal annars fólgin í því að hafa ekki vitað um frænda minn miklu fyrr. Þá hefði hann fengið að hitta afa minn frænda sinn og hans fólk. Afi minn Sófus hefði haft gaman af því. Bertel hefði eflaust ekki verið eins mikill einstæðingur síðustu árin ef svo hefði orðið.
Ég kveð þig, kæri vinur, með söknuði og ég trúi því að nú séu fagnaðarfundir með þér og fósturforeldrum þínum þar sem þú ert nú. Ég er mjög þakklát fyrir þau sex ár sem ég hef þó fengið að þekkja þig.
Bertel hafði tekist, þrátt fyrir að hafa alla tíð verið láglaunamaður, að leggja fyrir dágóða peningaupphæð auk þess að eiga eigin íbúð. Hann eyddi litlu fyrir sjálfan sig og var mjög nægjusamur varðandi eigin þarfir. Að honum látnum renni þær eigur til félagsins Einstök börn að hans ósk.