Þórdís Lárusdóttir

Þórdís eða Dísa eins og hún var alltaf kölluð fæddist á Skagaströnd 19. nóv. 1955.

Mínar fyrstu minningar um Dísu er nokkuð óljósar. Ég ímynda mér að fyrstu myndirnar í huga mér séu frá Herðubreið á Skagaströnd þar sem við sitjum saman fjögur systkinin á dívan og bíðum eftir myndatöku. Myndin í huga mér verður þó öllu skýrari eftir að mamma flytur með allan krakkaskarann frá Skagaströnd að Þórukoti - heim til Péturs frænda. Ég man enn eftir þeirri ferð á græna Willysinum þegar Pétur frændi kemur og sækir okkur að Skagaströnd. Einhvern veginn upplifi ég þetta sem eina af mínum mikilvægustu ferðum í lífinu. Á mosagræna jeppanum rúlluðum við eftir moldar- og malarvegum Húnavatnssýslu frá Höfðakaupstað heim að Þórukoti í Víðidal. Þetta var árið 1962 og Dísa var þá á sjöunda árinu. Í Þórukoti bjuggu þau systkinin mamma og Pétur frændi saman með krakkaskarann í nokkur ár eða þar til Pétur frændi bregður búi og flytur suður og mamma og Baldur gifta sig og taka við búinu að Þórukoti. Þessi fyrstu ár í Þórukoti eru í mínum huga einn hamingjusamasti tími lífs míns. Ég held líka að svo hafi verið á margan hátt fyrir okkur öll fjögur systkinin og ekki minnst Dísu.

Dísa er næstelst af okkur fjórum systkinunum, Magnús elstur, svo Dísa, Sigga og svo ég Grímur yngstur. Fyrstu árin okkar í Þórukoti eru í minningunni afar kær og systkinahópurinn samheldinn. En þó var ákveðinn virðingarstigi eins og gengur í systkinahópnum. Magnús var elstur og sterkastur, hann var ótvíræður foringi í hópnum, Sigga fyrsti stýrimaður og ég Grímur léttadrengurinn, en Dísa rak lestina. Elsku Dísa rak alltaf lestina - það átti því miður eftir að verða hennar hlutskipti í lífinu. Ég minnist Dísu með mikilli hlýju þegar ég hugsa til þessara æskuára. Hún var óskaplega blítt, frekar hlédrægt og indælt barn og stutt var í brosið og hún var einstaklega hjálpsöm. Hún mátti ekkert aumt sjá og hafði ríka réttlætiskennd. En einhvern veginn lærðum við fljótt við hin þrjú systkinin að við áttum að passa upp á Dísu því hún var ekki eins og við hin. Við skildum það, og þó ekki alveg - og höfum kannski aldrei skilið það alveg til fulls af hverju, en þannig var það bara.

Það sem einkenndi Dísu frá upphafi var hennar einskæra þrá eftir að fá að vera með - að fá að vera með okkur hinum og atast í öllu sem við hin systkinin fundum upp á í sveitinni eða að minnsta kosti reyndi það eftir fremsta megni. En við fundum að Dísa var alltaf Dísa, og einhvern veginn öðruvísi en við hin - já það var svo sárt að vita - að sjá og finna, en þó eiginlega ekki vita það almennilega. Þau áttu eftir að verða mörg árin og tárin og margar ósvaraðar spurningarnar sem leituðu á hugann í systkinahópnum. En það áttu líka eftir að vera margar sameiginlegar gleðistundir sem biðu okkar.

Dísa var einskær dýravinur og dýr hændust að henni. Ég get enn séð fyrir mér Dísu og vinkonur hennar tvær, heimalninginn Gretlu. Ó, hvað hét nú kvígan aftur, ég man það ekki en sé enn fyrir mér litla þybbna sveitastúlku skælbrosandi þar sem hún talar og gælir við Gretlu meðan hún gefur henni úr pela. Síðan varð það verk Dísu að rölta saman með hinum meðlimum þríeykisins, Gretlu og kvígunni, þar sem þau ráku kýrnar í hagann á morgnana og sóttu þær að kvöldi. Úr þessu varð ævarandi vinátta litlu stúlkunnar, heimalningsins og kvígunnar sem entist svo lengi sem aldur einstakra meðlima þríeykisins varði.

Að fá að vera með
Má ég fá að vera með ... var eins og rauður þráður í lífi Dísu, að fá að taka þátt í lífinu - sveitalífinu af lífi og sál - endalaus þrá hennar eftir að fá að þroskast og vaxa - og fá að vera með og vera eins og við hin - við sjáum þessa einskæru þrá í augum hennar og endalausu baráttu þessarar litlu sveitastúlku sem óðum stækkaði og varð eldri eftir því sem árin liðu - en hún varð ekki fullorðin eins og við hin, hún varð bara alltaf hún Dísa systir.

Árin líða við leik og sveitastörf
Dísa sem fór í fjósið - mjólkaði kýrnar - tók þátt í smalamennsku á Glóblesa sínum vor og haust, rak á heiði - reið út og tók þátt í sveitalífinu af lífi og sál. Dísa sem tók þátt í heimilisstörfunum, eldaði og bakaði. Bakaði vöfflur í gríð og erg og táraðist yfir því að líklega myndi hún aldrei fá tækifæri til að ljúka vöfflubakstrinum því vöfflustaflinn stækkaði aldrei - við systkinin borðuðum vöfflurnar hennar jafnharðan og hún bakaði - þannig var systkinakærleikurinn. Dísa fór í sláturvinnu þegar aldur leyfði. Passaði yngri systkini okkar Pétur og Kristínu oft og einatt.

Dísa hafði einstakan hæfileika til að muna og vissi upp á sína tíu fingur hvaða ær ætti hvaða lamb. Eins var það með afmælisdaga okkar í fjölskyldunni, vina og vandamanna eins og lambanna - hún vissi og mundi hvenær hver og einn hafði komið í þennan heim. Ekkert okkar hinna lék það nokkru sinni eftir henni.

Ég sé enn fyrir mér Dísu, þar sem Dísa er í hlutverki lítillar sveitastúku að rýja eina ána sína með skærunum sínum því hún réð ekki við sauðaklippurnar - með blóðugum skærunum sínum biður hún kæru ána sína fyrirgefningar á klaufaskapnum við að særa hana. Þar stendur hún grátandi yfir ánni sinni með hálfopinn munninn og tyggur í takt við skærin. Þetta gerði Dísa alltaf þegar hún þurfti að leggja alla einbeitinguna í verkið, hvort heldur það var saumaskapur eða lestur.

Dísa gekk nokkra vetur í barnaskóla í Víðihlíð. Það var eina skólagangan fyrir utan hálfan vetur á Kvennaskólanum á Löngumýri veturinn 1976. Það var afar ánægjulegur tími fyrir Dísu. Þær stöllur Dísa og Systa á Litlu-Ásgeirsá deildu herbergi á skólavistinni.

Mamma kenndi Dísu að kveða að við lestur sem hún gerði við okkur hin systkinin líka. En Dísa lærði ekki að lesa fyrr en hún var orðin allnokkuð stálpuð - ég man ekki hvenær það var en hvorki barnaskólanum né mömmu tókst að kenna henni þetta né okkur hinum - hún lærði þetta af sjálfri sér því einn daginn komum við að Dísu þar sem hún að tyggja dagblöðin, í óeiginlegri merkingu þó. Upp frá þessu varð Dísa mikill lestrarhestur í mörg ár sem hún þó lagði af seinna, því miður.

Dísa vissi og fann að hún var ekki eins og við hin - endalaus leit mömmu eftir aðstoð og hjálp vegna Dísu færir Dísu á endanum suður til Reykjavíkur eða öllu heldur að Reykjalundi í Mosfellssveit. Það voru góð ár fyrir Dísu. Bjó hún þar í lítilli íbúð á Reykjalundi og vann á vernduðum vinnustað og undi hag sínum vel. Þar var hún í nokkur ár að mig minnir. Kom hún þá oft í heimsókn til okkar Péturs frænda í Mosó og var hún hálfgerður heimalningur hjá okkur Pétri frænda, því ég bjó þar á þeim tíma.

En skyndilega skipast veður í lofti og það verða straumhvörf í lífi Dísu. Einn daginn þegar ég er kominn heim eftir vinnu þá hringir síminn og ég er spurður hvort ég þekki Þórdísi Lárusdóttur - það er þá yfirlæknir á bráðmóttöku sem hringir og tilkynnir mér að hún hafi verið lögð inn í skyndi um helgina - ég bregst skjótt við og hitti Dísu á spítalanum skömmu seinna. Ég hafði kvatt hana föstudeginum áður þegar ég keyrði hana heim síðdegis og óskað henni góðrar helgar og bað hana að fara varlega, að venju. Eftir þetta áttum við aldrei eftir að sjá gömlu Dísu aftur - þessa litlu, glöðu, brosmildu og kátu sveitastelpuna systur okkar sem öllum þótti svo vænt um.

Það er leiður ljóður á ráði okkar mannanna hér á jörðu að reyna að leika guð - það er eins með læknavísindin eins og önnur vísindi að þau vita ekki öll svör, og kannski ættum við að fara varlegar og láta eitt og annað guði eftir þegar leitað er svara í ákefð eða úrræðaleysi. Dísa varð lyfjasjúklingur héðan í frá sem markaði hana ævilangt. Dísa átti eftir þetta mjög erfitt með að gera sig skiljanlega og öll tjáning hennar breyttist, gamla Dísa kom aldrei til baka eftir þetta nema eitt augnablik mörgum árum seinna þegar brá af henni í svipinn.

Nýr kapítuli byrjar í lífi Dísu - ein löng píslarsaga örvæntingar, ótta og sorgar sem þó á sér góðan endi. Dísa býr eftir þetta á ýmsum stofnunum og heimilum um árabil eða þar til hún eignast að lokum samastað í eigin íbúð á sambýlinu á Hvammstanga árið 2002. Þetta verður henni trygg höfn með góðu, duglegu, elskulegu starfsfólki á sambýlinu ásamt vistmönnum. Dísa hafði þá búið fram því á sambýlinu á Gauksmýri um sex ára skeið eða frá því að það var stofnað haustið 1990 og þar til það var flutt út á Hvammstanga 1996. Hlutverki mömmu virtist skyndilega vera lokið og deyr hún skömmu áður en Dísa flytur inn á sambýlið á Gauksmýri Dísa var komin í trygga höfn.

Þrátt fyrir heilsuleysi og skerta starfsorku fór Dísa til vinnu á vinnustofunni Iðju alla daga ef hún var frísk, alltaf fyrir hádegi því hún var mjög árrisul. Prjónaskapur og hannyrðir var hennar helsta yndi - dugnaðurinn var mikill - hafa ótrúlega margir í fjölskyldunni, systkin, frændur sem frænkur - stórir sem smáir notið góðs af því. Henni var umhugað um að okkur í fjölskyldunni yrði ekki kalt. Sjálfur á ég a.m.k. þrjár lopapeysur sem hlýja mér ennþá sem Dísa hefur prjónað.

Kaffisopinn var aldrei langt undan - og Mogginn - og hún hafði yndi af íslenskum dægurlögum svo eitthvað sé nefnt.

Allir þekktu Dísu - Dísa var ætíð mjög félagslynd og átti hún vísan stað í hjörtum margra - ríka kímnigáfu og var snör í tilsvörum og leyndi aldrei áliti sínu á einu né neinu og þó með hjartað á réttum stað. Kjarninn var alltaf óskertur í Dísu.

Og Dísa skaut kettinum ref fyrir rass því hún hafði ábyggilega fleiri líf en hann. Oft héldum við að nú væri Dísa að fara en hún reis alltaf upp eins og fuglinn Fönix. Mér finnst að ég enn geti heyrt óminn hennar frá samtölunum okkar yfir hálft Atlantshafið ... þarna plataði ég þig, Valdimar ... - þá var hún upprisin enn einu sinni. Ég fann hvað henni þótti vænt um þegar mér gafst tækifæri til að heilsa upp á hana þau fáu skipti sem ég var á landinu síðustu 26 árin. Það var alltof sjaldan, elsku Dísa mín - en ég kom við hjá henni í flestum mínum ferðum og auðvitað tókum við þá slaginn í ólsen-ólsen.

Dísa átti sér traustan samherja frá því í gamla daga - hana sjálfa systur sína Sigríði, Siggu systur. Ég vil fyrir mína hönd þakka allt það óeigingjarna starf, kærleika og hlýju sem systir okkar Dísa varð aðnjótandi frá Siggu systur okkar og hennar fjölskyldu á Gauksmýri, Jóa, Hrund og Albert. Dísa varð heimagangur aftur - nú á Gauksmýri en með fasta höfn á Hvammstanga.

En skyndilega skipast veður í lofti aftur og það verða aftur straumhvörf í lífi Dísu. Sigga systir fellur frá. En eins og segir í ljóðinu góða eftir Tómas: Einir fara og aðrir koma í dag. Dísa átti sér fleiri trygga samherja, kæra systir okkar Kristín flytur norður á Hvammstanga og fyllir í það stóra skarð sem Sigga skildi eftir, fyrir Dísu.

Eins á hún sér dygga stuðningsmenn í Þórukoti, Pétur bróður okkar og Önnu.

Dísa er komin heim að nýju.

Mér kemur í hug þegar ég hugsa til þeirra ánægjustunda þegar við Dísa spiluðum ólsen-ólsen eftir að hún fluttist á Hvammstanga - eða eins og segir í kvæðinu eftir Stein Steinarr:

Að sigra heiminn er eins og að spila á spil
með spekingslegum svip og taka í nefið.

Og þótt þú tapir, það gerir ekkert til,
því það er nefnilega vitlaust gefið.


Hvíl í friði, kæra systir.

Bestu kveðjur frá Noregi.