Guðmundur Kr. Jónsson

Fölskvalaust var augnaráðið, fallegt var brosið og faðmurinn mikið stór. Smitandi hláturinn með tilheyrandi bakföllum, allir jafnir, allir velkomnir. Styrk var höndin og endalaus var þolinmæðin. Það var auðvelt að líta upp til afa, allir hans eiginleikar eftirsóttaverðir og til eftirbreytni. Já, heimsins besta mann er erfitt að kveðja. Þarna var maður á ferð sem hafði fulla stjórn á sínu lífi. Allt hans yfirbragð gaf til kynna að hann sigldi öruggur í sína átt og hvað svo sem aðrir gerðu var hann skýr í sinni stefnu, hvað þá þegar hann mætti stiga sem hann ávallt hljóp upp. Fortíðin liðin, fjölskyldan í fyrsta sæti, áfram gakk með faðminn opinn og ekkert múður.

Ég var svo heppin að vera fyrsta barnabarnið. Ljúfsárt að það hafi einmitt verið á þessum degi fyrir 48 árum að við hittumst fyrst. Þar lyfti afi mér í fyrsta skipti. Undir erfiðum kringumstæðum, eflaust, en með opinn faðminn þá og alla tíð síðan. Í dag lyfti ég honum í fyrsta skipti. Undir erfiðum kringumstæðum, vafalaust, en betri félaga og fyrirmynd, faðmlög og fararnesti í gegnum lífið er ekki hægt að óska sér. Mikið er ég honum þakklát. Hann kenndi mér að elska, að faðma, að treysta. Þar til ég hitti hann síðast voru grunngildin æfð. Afi kenndi mér líka að fara í kollhnís, að labba, hjóla og skíða. Ekkert af þessu reyndist létt. Það kom nefnilega í ljós að litla afastelpan reyndist ekki skaplaus.

Þolinmæði og þrautseigja afa voru með eindæmum og ófá skiptin sem þau komu í ljós. Til dæmis þegar hann kenndi mér að skíða. Þá hafði fjölskyldan verið ræst snemma að morgni helgi eftir helgi. Amma smurði nesti, heitt kakó á brúsa og afi hlóð bílinn. Svo var brunað í Bláfjöll í misgóðu færi. Allt tók sinn tíma. Dagpassi keyptur fyrir alla og loks upp í brekku. Þar hvíldi ég örugg í plógi í fangi afa þar til unga ofurhuganum fannst tími til kominn að taka stjórn. Ég stóð ekki lengi í lappirnar og skemmst frá því að segja að óhemjan orgaði að því marki að aðrir fjölskyldumeðlimir földu sig á bak við hús í brekkunni og þóttust ekki kannast við barnið. Afi stóð hins vegar keikur mér við hlið, hlustaði þolinmóður á hvernig þetta væri allt honum að kenna, hlóð bílinn og keyrði aftur heim. Aðrir voru heppnir ef þeir höfðu náð einni ferð á dagpassanum. Og þannig liðu vikurnar, helgi eftir helgi. Fjölskyldumeðlimir heltust eðlilega úr lestinni og undir það síðasta vorum það aðeins við tvö sem lögðum í leiðangur. Niðurstaðan alltaf sú sama, ævintýrið hófst og endaði fyrir hádegi, nestið borðað heima. En afi gafst ekki upp. Og svo kom snjallræðið. Þann laugardaginn var ég vakin með strokum að vanda og haldið af stað. Í stað þess að aka út úr bænum stoppaði afi fyrir utan Blómaborg og með mig upp í rútu. Þetta fannst mér ævintýri, það var gaman í rútum. Dagpassi keyptur, upp í brekku, ég tók stjórn og datt. Lagðist í snjóinn og heimtaði heimferð að vanda. Þá skýrðist snjallræðið. Rólega útskýrði afi fyrir mér að rútan gengi aðeins einu sinni á dag svo nú hefði ég valið um að standa í lappirnar og reyna aftur eða liggja í snjónum og orga það sem eftir lifði dags. Lexían lærð. Aldrei tókst mér að verða jafn góður skíðamaður og afi en margar urðu ferðirnar og fram á fullorðinsár.

Ævintýri okkar afa voru þó ekki einskorðuð við skíðamennsku, kollhnísa og hjólaferðir. Hann leiddi mig einnig upp að altarinu, hélt börnunum mínum undir skírn og byggði húsin mín. Hann passaði barnabarnabörnin yfir daga, yfir helgar, yfir vikur. Kletturinn minn gætti þess að ég kæmist í frí, kæmist til náms eða vinnu. Lifði lífinu. Hann minnti mig reglulega á lífsins gildi og þegar honum fannst nóg um fróðleiksfýsnina í endalausu námi eða framapotið í starfi birtist hann óvænt með hjónabandssælu frá ömmu og minnti mig á að það þyrfti líka að hugsa um börnin, það þyrfti líka að smyrja nestið fyrir eiginmanninn. Hreinn og beinn, skilaboðin skýr. Fjölskyldan í fyrsta sæti, alltaf.

Mannsævina er hægt að mæla á margan hátt. Ef ég ætti að lýsa æviskeiði afa kemur orðið farsæld efst í huga og ekki skrýtið að hann sé mín helsta fyrirmynd. Afi elskaði okkur öll en engan elskaði hann eins og ömmu. Hjónaband þeirra til 64 ára einfaldlega öðrum til eftirbreytni. Hundrað prósent verkaskipting, hundrað prósent eftirréttaskipting (oftar en ekki vigtuð upp á gramm) og hundrað prósent samstaða. Hvorugt þeirra talaði mikið um afrek hvort annars. Afi talaði almennt lítið um fortíðina, áfram gakk. Fortíðin var geymd í stofuskápum líkt og reikningur ísskápsins sem keyptur var í fyrsta húsið sem hann byggði aðeins 18 ára gamall. Einkunnarorð hans voru einna helst skipulag, heiðarleiki, festa og dugnaður. Mitt fyrsta símtal var alla tíð til hans, hvort sem það snerist um lífsins sigra eða ósigra. Hjónabandsráðgjöf eða sparnaðarleiðir. Á ögurstundum þar sem engin útgönguleið var í sjónmáli, eitt símtal, málið dautt. Afi með mér í liði, þetta verður allt í lagi.

Grunngildin sem hann kenndi mér svo vel voru sannarlega mikilvæg. Lexíurnar sem lærðust á fjöllum ekki síður, enga uppgjöf, standa í lappirnar og áfram gakk, hlaupa upp stiga og hratt! Með einurð, seiglu og þolinmæði kenndi hann mér nefnilega að mér eru allir vegir færir. Dálæti mitt á þessum einstaka manni hefur alla tíð verið algert en þegar ég lít yfir öxl og hugsa um öll þau forréttindi sem mér hafa hlotnast yfir okkar samferð þá verður mér ljóst að þau hverfa ekki með honum. Kominn tími til að stelpuskottið standi upp úr snjónum, fjölskyldan í fyrsta sæti, áfram gakk með faðminn opinn og ekkert múður - rétt eins og afi kenndi mér.

Þín