Pistlar:

Hvernig á að horfa á hlutabréfamarkaðinn íslenska sem er alltaf svolítið eins og hann sé rétt að slíta barnsskónum? Varla er hægt að segja að hann sé búinn að jafna sig eftir bankahrunið fyrir ríflega 15 árum, já fjárfestar geta verið langminnugir. Eða ekki! Hlutabréfamarkaðurinn á Íslandi var undir miklum þrýstingi árið 2023, og lækkaði um um 7% vegna efnahagslegra áskorana og aukins vaxtaálags. Árið 2024 hefur svo verið krefjandi fyrir íslenska markaðinn. Ávöxtun OMX Iceland vísitölunnar hefur verið neikvæð það sem af er ári, með um -4,6% lækkun miðað við árslok 2023.

Líkt og í öðrum löndum er íslenski hlutabréfamarkaðurinn háður ýmsum þáttum eins og efnahagslegri stöðu, vaxtaumhverfi, stjórnmálaástandi og alþjóðlegum áhrifum. Skoðum nokkra lykilþætti sem hafa áhrif á þróun hlutabréfaverðs. Vitað er að sterkur og stöðugur hagvöxtur hefur jákvæð áhrif á hlutabréfamarkaðinn þar sem fyrirtæki auka tekjur og hagnað. Einnig getur lágt atvinnuleysi gefið vísbendingar um sterkt atvinnulíf og góða nýtingu á fjárfestingum sem svo aftur getur stutt við verð á hlutabréfum. Á móti vegur að háir vextir og verðbólga geta haft neikvæð áhrif á markaðinn, þar sem þau draga úr fjárfestingum og einkaneyslu eins og við erum að sjá núna og rætt var í pistli hér fyrir skömmu. Markaðinn íslenska þyrstir í lækkandi vextir sem hafa oft jákvæð áhrif á hlutabréfaverð.

Lítill markaður

Hlutabréfamarkaðurinn á Íslandi er mjög lítill og samanstendur af fáum, en nokkuð stórum fyrirtækjum. Bankar, sjávarútvegsfyrirtæki og fjárfestingafélög hafa mikið vægi á markaðnum, og breytingar í þessum greinum geta haft mikil áhrif á heildarmarkaðinn. Þá getum við ekki horft framhjá því að lífeyrissjóðirnir hafa mjög sterk og víðtæk áhrif á íslenska hlutabréfamarkaðinn. Þeir eru ekki aðeins stórir fjárfestar sem hafa áhrif á verðmyndun, heldur hafa þeir einnig áhrif á stjórnarhætti fyrirtækja, markaðsþróun og jafnvel á efnahagsstefnu landsins. Þetta gerir þá að ómissandi hluta af íslenska fjármálakerfinu og hlutabréfamarkaðnum en spurning er hvort þeir þurfa ekki að auka gegnsæi sitt til að efla trú annarra fjárfesta.

Alþjóðleg áhrif

Efnahagsástand á alþjóðavettvangi, eins og í Evrópu og Bandaríkjunum, hefur líka áhrif á íslenska markaðinn. Hægur hagvöxtur eða kreppa á þessum svæðum getur haft neikvæð áhrif á íslenskan markað, meðal annars vegna færri ferðamanna og minni kaupa á íslenskum vörum. Við verðum einnig að horfa til þess að staða íslensku krónunnar getur haft áhrif á útflutningsgreinar og fyrirtæki sem hafa tekjur í erlendum gjaldmiðlum. Innstreymi erlendra fjárfesta eða innlendra lífeyrissjóða getur haft veruleg áhrif á markaðinn en þessir aðilar horfa mjög til gengismunar þegar fjárfesting á sér stað. Þá getur pólitískur stöðugleiki eða óstöðugleiki haft áhrif á fjárfestingarákvarðanir og þar með á hlutabréfamarkaðinn.

Horfum til Norðurlandanna

Hlutabréfamarkaðir í Svíþjóð, Noregi, Danmörku og Finnlandi eru miklu stærri, fjölbreyttari og státa margir af aldalangri sögu. Þar eru fyrirtæki í mörgum mismunandi atvinnugreinum, þar á meðal tækni, heilbrigðisvísindum, og iðnaði. Þessi fjölbreytni getur dregið úr sveiflum og stuðlað að stöðugri ávöxtun þó að hagvöxtur sé fremur hægur í þessum löndum.

Ávöxtun hlutabréfamarkaða á Norðurlöndum árið 2023 var mjög breytileg eftir löndum, sem endurspeglar mismunandi efnahagslegar og geiradrifnar aðstæður. Sænski markaðurinn lenti í miklum erfiðleikum árið 2023, sérstaklega vegna áhrifa af hækkandi vöxtum og minnkandi efnahagslegri virkni. Ávöxtun OMX Stokkhólmi var neikvæð, og dróst saman um 11% yfir árið.

Novo Nordisk áhrifin í Danmörku

Danski markaðurinn sýndi stöðugleika á síðasta ári, þökk sé háu vægi heilbrigðisgeirans. OMX Kaupmannahöfn skilaði jákvæðri ávöxtun, með hækkun um 6-7% árið 2023. Ekki er hægt að horfa framhjá áhrifum Novo Nordisk á danska markaðinn en fyrirtækið hefur oft vegið umtalsvert meira en nokkurt annað fyrirtæki á markaðnum.

Árið 2023 jókst virði hlutabréfa í Novo Nordisk verulega, að hluta til vegna mikilla velgengni í sölu á lyfjum við sykursýki og nýjum vörum eins og semaglutide (markaðssett undir nöfnum Ozempic og Wegovy). Þessi velgengni dró upp heildarafkomu danska hlutabréfamarkaðarins. Árangur Novo Nordisk lyftir ekki aðeins markaðnum heldur hefur einnig áhrif á danska lífeyrissjóði og erlenda fjárfesta sem horfa á Kaupmannahafnarvísitöluna. Reyndar eru áhrif fyrirtækisins svo mikil að hlutabréfafjárfestar og greiningaraðilar fylgjast mjög grannt með hverri hreyfingu hjá fyrirtækinu. Þetta hefur jafnvel leitt til þess að danski markaðurinn er óvenju sveiflukenndur í takt við breytingar á hlutabréfaverði Novo Nordisk.

Norskur stöðugleiki

Norski markaðurinn var einnig stöðugur, þrátt fyrir sveiflur á olíu- og gasmarkaði, sem er stór þáttur í efnahag landsins. Oslo Børs skilaði um 3-4% hækkun yfir árið.
Finnski markaðurinn var í hins vegar erfiðleikum, að hluta til vegna efnahagslegrar lægðar sem hafði áhrif á iðnað og fjármálageirann. OMX Helsinki lækkaði um 4-5%.
Af þessu sést að í norrænum samanburði stóðu Danmörk og Noregur sig betur, en markaðir í Svíþjóð, Finnlandi og Íslandi sem glímdu við verulegar áskoranir árið 2023. Þetta endurspeglar að hluta til mismunandi efnahagslega og geiradrifna þætti í hverju landi.

Ef fjárfestar eru tilbúnir að taka áhættu og markaðurinn er að sýna merki um bata, getur það verið hagkvæmt að fjárfesta í hlutabréfum. Ástandið árið 2023 var sveiflukennt, en ef horfur á bata eða vaxtarlækkanir eru framundan gætu hlutabréf orðið góð fjárfesting.