Pistlar:

Þeir sem hafa tileinkað sér vísdóm jógafræðanna vita að ghee er ómissandi hluti tilverunnar. Ekki bara fyrir líkamann heldur er ghee í bókstaflegri merkingu vitsmunalegt fóður. Ghee, sem er olían í smjörinu, er af mörgum talin tærasta og næringarríkasta fita sem til er. Ghee fer einstaklega vel með kókosolíu í heita og nærandi kaffidrykki.

Líklega eru bestu fréttirnar þær að þeir sem kjósa ekki mjólkurafurðir þola gheeið vel enda hefur því verið vel tekið meðal “vegana” og er auðvitað hluti af fæðu jóganna sem margir kjósa eingöngu grænmetisfæði. Í tæru og vel gerðu gheei eru nefnilega engin mjólkurprótein. Búið er að skilja þau frá. Eftir situr kristaltær fita án laktósa og casein og þannig verður ghee, sem hér á landi kallast ýmist skírt smjör eða smjörolía, mun hitaþolnara og brennur síður. Tært ghee þolir 252C° áður en það fer að brenna.

Líkt og kókosolía inniheldur ghee miðlungslangar fitusýrur sem nýtast okkur beint sem orka og kemur jafnvægi á hormónabúskap líkamans. Frábær fita sem þessi vinnur jafnframt gegn öldrun, lækkar slæma kólestrólið, hamlar myndun bólgu- og sjálfsofnæmisjúkdóma og geymir hinar lífsnauðsynlegu omega 3 og 6 fitusýrur í hárnákvæmum hlutföllum. Það sem ghee hefur umfram kókosolíu er að hún er sex sinnum öflugri næring fyrir heilann skv. vísindalegum rannsóknum. Þetta birtist í því þegar líkaminn brýtur niður fituna til að framleiða ketóna. Það ferli krefst mikillar orku sem færir okkur kýrskíra hugsun.

Ghee-ið og jógarnir!
Ghee er það sem er kallað yogavahi í Ayurveda, sem merkir að það er örvandi og góður hvatberi. Það liggur m.a. í því hversu góð áhrif það hefur á meltinguna, auk þess sem það ýtir undir upptöku næringarefna og smyr liði og vefi líkamans. Ghee þykir jafnframt frábær líkamsolía og ein sú allra besta til að blanda saman við lækningajurtum vegna kröftugar frásogunar hæfni.

Fyrir þá sem vilja kafa dýpra þá nærir ghee það sem kallað er ojas, tejas og sjálfa prönuna (lífsorkuna). Og vegna þess hve góður hvatberi ghee-ið er færir það okkur kraft þeirra jurta sem við blöndum við það, inn í það sem kallað er sjö dhatus, sem eru allir vefir líkamans.
Ghee hentar öllum líkamsgerðum segir í Ayurveda fræðunum. Það sefandi fyrir pitta og vata týpurnar sem ættu að nota það óspart en hentar einnig kafa líkamsgerðinni, þó í meira hófi.

Heilbrigður líkami framleiðir ghee
Ghee er ríkt af auðupptakanlegum vítamínum, eins og A D og E vítamínum. Og þar sem ghee, líkt og kókosolía, frásogast auðveldlega nýtist það okkur líka sem brennsluorka og heilafóður. Íþróttamenn nota gjarnan ghee til að fá aukinn kraft. En um leið brennir ghee orku og losar okkur við aukagrömmin, ef ekki fáein kíló. Það kemur til af miðlungslöngu fitusýrunum. Sérstaða þess er þó, að ólíkt öllum öðrum olíum, er ghee ríkt af svokallaðri butyric sýru, stuttkeðja fitusýrum sem eru afar fágætar og þykja einstakt heilafóður. Í raun nota góðgerlarnir í ristlinum trefjar til að búa til butyric sýru, sem við nýtum til þess að fóðra ristilinn og koma honum á hreyfingu. Það má því segja að heilbrigður líkami framleiði sitt eigið ghee.

Þar að auki styrkir ghee ónæmiskerfið og er bólgueyðandi. Það er m.a. þess vegna sem Ayurveda læknar hafa notað ghee í árþúsundir gegn bólgusjúkdómum. Þá flokkast ghee samkvæmt indversku lífsvísindum sem jákvæð fæða eða satvic fæða. Það er fæða sem styrkir okkur og víkkar meðvitund.

Hvorki óttast ghee né kaffi!
Líkt og önnur vönduð fita varð ghee fyrir barðinu á fitufóbíunni sem gekk sem faraldur um heiminn fyrir nokkrum árum og við erum enn að bíta úr nálinni með. Það hefur bæði verið sagt óhollt og geyma mettaðar fitusýrur. Þetta er einfaldlega rangt. Ghee er bráðholl fita og nauðsynleg. Það sama hefur verið sagt um kaffi, að það sé ekki gott fyrir okkur. Það á ekki við um lífrænt kaffi, sérstaklega ef það er drukkið á innan vð 15 mínútum eftir uppáhellingu. Það kaffi, einkum lífrænt, er í raun basískt, ekki súrt.

Og hvernig á að búa til gott ghee?
Það er erfitt að nálgast gott ghee hér á landi. Því er sniðugt að gera það sjálf/ur úr græna smjörinu, þessu ósaltaða, eða fara aðeins lengri leið og nýta sér Bíóbú rjómann og byrja á því að þeyta hann í smjör og skilja frá mysunni. Eftir margar tilraunir og miklar vangaveltur hef ég komist að því að besta aðferðin er sú að setja annað hvort Bíóbú smjörið eða “græna” smjörstykkið í eldfast mót og inn í ofn í klukkustund. Ofninn hef ég stilltan á 100 °C , alls ekki hærra. Á þeim tíma ná mjólkurpróteinin að skilja sig frá fitunni. Að klukkustund liðinni er mótið tekið út. Fleytið próteinin eða himnuna af olíunni. Það krefst smá natni. Svo er lokahnykkurinn sem snýst um að hella smjörolíunni á meðan hún er ennþá heit í gegnum fíngert sigti og beint ofan í glerkrukku sem þolir hita. Gott er að gera það yfir eldhúsvaskinum. Ghee geymist mjög vel og lengi á köldum stað.

Mín uppáhaldskaffiblanda er svona (sem ég kýs að kalla Skotheldan Indígó): Tvöfaldur espresso úr lífrænu og bragðgóðu kaffi, ½ - 1 tsk ghee, 1 tsk lífræn kókosolía, ¼ tsk lucuma og hnífsoddur ilmrík og braðgóð vanilla, helst Bourbon, því allt þetta fíngerða gerir þennan kaffidrykk ennþá bragðbetri. Hrærið vel saman þar til fitan leysist upp. Ef fólk vill er líka afar gott að bæta við flóaðri jurtamjólk. En alls ekki setja of mikið af henni. Þessi drykkur skerpir, fyllir, nærir og gleður og er í dag að verða með vinsælli kaffdrykkjum, þ.e. kaffi með góðum fitusýrum. Það er gaman að segja frá því að margir háskólanemar hafa haft á orði að þessi drykkur hjálpi þeim sannarlega í gegnum erfiðar próf- og verkefnatarnir.

En ghee nýtist í meira en kaffi. Það er t.d. frábært að poppa með gheei, kartöflur steiktar upp úr gheei verða alveg einstaklega stökkar og fallega brúnar, harðfiskur með gheei kemur á óvart og fátt er betra en ferkst t.d. spergilkál með salti og gheei.