Það er ekki laust við að blaðamaður hafi orðið dálítið undrandi þegar Ivon Stefán Cilia, framkvæmdastjóri arkitektastofunnar T.ark sagði að stofan yrði 80 ára gömul 1. desember nk. 80 ár eru langur tími, enda voru aðeins 10-15 arkitektar á Íslandi árið 1940, þegar stofan var stofnuð, eins og Ivon útskýrir. „Arkitektarnir Gísli Halldórsson og Sigvaldi Thordarson stofnuðu fyrirtækið árið 1940, þá nýkomnir frá námi í Danmörku. Þeir voru hluti Petsamoferðalanganna, sem komu með Esjunni frá Danmörku eftir að Þjóðverjar höfðu hernumið Danmörku í síðari heimsstyrjöldinni,“ segir Ivon.

Hann segir að Sigvaldi hafi hætt hjá stofunni sjö árum síðar vegna verkefnaskorts, en Gísli hafi haldið áfram allt til ársins 2000, þegar hann varð 86 ára. „Hann var sextíu ár í brúnni,“ segir Ivon.

Gísli lést árið 2012.

Teiknistofunni var skipt upp árið 1947 vegna þeirrar kreppu sem ríkti í þjóðfélaginu en á þeim tíma gekk afar erfiðlega að fá leyfi til að byggja íbúðir. Gísli Halldórsson varð eini eigandi stofunnar og starfsmaður. Kjartan Sigurðsson, sem varð meðeigandi 1943, flutti til Danmerkur en Sigvaldi gerðist arkitekt hjá Sambandinu. Aðrir starfsmenn hurfu til annarra starfa. Gísli var eini eigandi Teiknistofunnar allt fram til ársins 1957.

Fjöldi þekktra verka

Eftir Gísla, og T.ark arkitektastofuna, liggur fjöldi vel þekktra verka, en margir þekkja til dæmis Laugardalshöllina, tollhúsið og lögreglustöðina. Í seinni tíð hafa risið verk eins og Arion banki í Borgartúni, Höfðatorg Borgartúni 21, Edition hótelið við hliðina á Hörpu, Skarðshlíðarskóli í Hafnarfirði, fjölbýlishús við Jaðarleiti 2-8 og íbúðarhús við Aldinmörk í Hveragerði, svo eitthvað sé nefnt.

Ivon segir að nýir meðeigendur stofunnar hafi komið inn árið 1995, m.a. hann sjálfur og Ásgeir Ásgeirsson, og hafi tekið við rekstrinum nokkrum árum síðar. Í dag eru fimm arkitektar í eigendahópnum, þau Halldór Eiríksson, Sverrir Ágústsson og Sigrún Guðmundsdóttir auk Ivons og Ásgeirs.

Ivon segir að hægt sé að líkja rekstri arkitektastofu við harmonikku, sem þenjist út eða dragist saman eftir efnahagsástandinu í landinu. „Við erum eins og kanarífuglinn í kolanámunni. Við erum fyrstu fyrirtækin sem finnum fyrir verkefnaskorti í kreppu, en líka þau fyrstu sem rísa upp að henni lokinni.“

Tillaga T.ark að uppbyggingu hjá Náttúrulækningafélagi Íslands í Hveragerði. Tölvuteikning

Ivon minnist síðustu kreppu, árið 2008, þegar bankakerfið hrundi. „Þá urðu 60% arkitekta atvinnulaus á einni nóttu.“

Hann segir að í hruninu hafi 35 manns unnið á stofunni, auk þess sem fyrirtækið hafi rekið útibú í Kaupmannahöfn. „Kaupmannahafnarútibúið var opnað því að á þessum tíma var skortur á starfsfólki og við urðum að leita út fyrir landsteinana. En eftir hrunið fækkaði okkur niður í 13-14 stöðugildi, og allir fóru í 60% vinnu. Þannig náðum við að halda þekkingunni innan fyrirtækisins.“

Íhaldssöm í rekstrinum

Spurður að því hvernig stofan nái að laga sig að sveiflunum, segir Ivon að mikilvægt sé að hafa gott taumhald á rekstrinum öllum stundum. „Við erum ekkert að eyða mikið um efni fram, erum íhaldssöm í rekstrinum og pössum upp á að eiga varasjóð þegar kreppir að. Þessvegna erum við í hópi Framúskarandi fyrirtækja, enda er þar gerð rík krafa um eigið fé, veltu og afkomu m.a.“

Ef Ivon ber saman stöðuna nú og árið 2008, segir hann að hún sé öðruvísi. Byggingamarkaðurinn sé áfram virkur. „Það er verið að hanna og byggja fjölbýli og íbúðir. Við vorum líka að vinna í hönnun á hótelum, og eitt þeirra er enn í byggingu, Marriott Editoin hótelið við Hörpu. Það er alltaf eitthvað að gera hjá okkur. Við erum núna með um 20 starfsmenn,“ segir Ivon, og bætir við að í þessum geira sé erfitt að sjá lengra en þrjá mánuði fram í tímann hvað verkefni varðar. „Það er því nauðsynlegt að vera á tánum hvað reksturinn varðar.“

Auk þess að hanna íbúðir og hótel, kemur s tofan að hönnun á öllu frá gufuaflsvirkjunum á Hellisheiði og Þeistareykjum, að endurgerð skrifstofuhúsnæðis. „Við erum í öllu. Það er hitt og þetta í gangi.“

Verkefni arkitekta lifa áfram, þó svo að byggingar séu afhentar fullbúnar. Þegar kemur að viðhaldi eða endurbótum er gjarnan leitað aftur til þeirrar stofu sem vann verkið í upphafi. „Það er heppilegra að leita til okkar en að fara til þriðja aðila. Við erum með öll gögn hjá okkur.“

Öll verkefni eru skemmtileg

Spurður að því hvort að einhver verkefni séu skemmtilegri en önnur segir Ivon að öll verkefni séu skemmtileg, hvort sem það er 50 íbúða fjölbýlishús eða gufuaflsvirkjun. „Það er það sem arkitektar monta sig af, að geta sett sig inn í þankagang annarra, og áttað sig á hvað viðskiptavinurinn er að hugsa. Svo komum við því frá okkur á áþreifanlegu formi.“

Spurður um breytingar í geiranum á þeim tæpu fjörutíu árum síðan hann kom heim frá námi árið 1983, segir Ivon að það sé helst tölvutæknin. „Þá voru þetta bara pennar og blýantar, reglustikur og pappír. Nú er þetta alls konar tölvustudd hönnun.“

Hann segir að fagið sjálft, mannvirkin og byggingarmáti þeirra sé einnig að breytast hægt og rólega. „Nú eru hús nær öll klædd og einangruð að utan, sem þekktist varla þegar ég var að byrja. Þá er komin meiri fagmennska í húsbyggingarnar.“

Spurður um tískustrauma á sviði byggingarlistarinnar, segir Ivon að nú sé krafa um að byggja sífellt ódýrara og hagkvæmara. „Mitt álit er að það sé samt ekkert nýtt. Við höfum alltaf horft til þess að byggja með hagkvæmum hætti. En nú eru t.d. að koma þessi hlutdeildarlán á markaðinn fyrir fyrstu kaupendur íbúða, og þá eykst þessi þrýstingur. Annað sem er að verða meira og meira áberandi eru þessar grænu lausnir, að byggja á umhverfisvænan hátt.“

Vantar greiningu á hagkvæmni

Ivon segir það gott og blessað að auka kröfur um að byggja hagkvæmar íbúðir, en hann segir að greiningu vanti á hvað það þýði nákvæmlega. „Þýðir það að byggja eigi litla íbúð, eða eru gæði íbúðanna minni. Það vantar umræðu um þetta.“

Spurður að því hvort byggingarreglugerðin sé hér þröskuldur, segir Ivon að sú reglugerð sem sé í gildi í dag gefi meiri sveigjanleika en til dæmis sú sem var í gildi til ársins 2012. „Það eru miklu minni kröfur í núverandi reglugerð. Nú þarf til dæmis ekki að hafa geymsluherbergi með íbúð. Þá er búið að afnema allar takmarkanir á stærð herbergja. T.d. mega íbúðarherbergi núna vera minni en átta fermetrar, en það var áður lágmarksstærð skv. eldri reglugerð.“

Eins og aðrar góðar arkitektastofur tekur T.ark reglulega þátt í samkeppnum. „Við lentum nú nýverið í öðru sæti í hugmyndasamkeppni um skipulag á lóð Náttúrulækningafélagsins í Hveragerði,“ segir Ivon.

T.ark hefur að sögn Ivons oftar en ekki gengið vel í samkeppnum og komist í verðlaunasæti í um 70% af þeim 22 opnu samkeppnum sem stofan hefur tekið þátt í á síðustu 10 árum. Það minnkar fórnarkostnaðinn að sögn Ivons og ber stofunni og starfsfólki hennar frábært vitni. „Svona samkeppni tekur hverja stofu um 500-800 klukkustundir. Ef þátttakendur eru kannski 20-30, má gróft reikna út að tólf þúsund klukkutímar fari í eitt samkeppnisverk, eða tíu ársverk, þar sem arkitektar eru að gefa vinnu sína. Þetta er gríðarlegt vinnuframlag. Ég sæi lögfræðinga til dæmis eða aðrar stéttir, gefa vinnu sína með þessu hætti,“ segir Ivon og brosir. „En þetta er bara veruleikinn sem við lifum við og tökum því eins og hverju öðru hundsbiti.“

Að lokum segir Ivon að stefnt sé á að halda upp á 80 ára afmælið í byrjun desember, en það verði þó gert með óhefðbundnu sniði vegna faraldursins.