Helsta ógn sem Íslendingum stafar af kínverskum fjárfestingum hérlendis er á samfélagslegum nótum, en efnahagsleg- og pólitísk ógn er smávægileg. Þetta segir Sveinn Kjartan Einarsson, meistaranemi í alþjóðasamskiptum, en hann er að vinna að rannsókn um fjárfestingar Kínverja erlendis og kynnti helstu niðurstöður sínar á fundi í Háskóla Íslands í dag. Hann segir möguleg áhrif fjárfestinga Kínverja hérlendis almennt jákvæð, þar sem ábatinn vegi mun þyngra en neikvæðu hliðarnar.

Sjálfur hefur Sveinn búið í 7 ár í Kína þar sem hann lærði kínversk fræði við tungumálaháskólann í Peking. Þá hefur hann meðal annars starfað fyrir íslenska sendiráðið í Kína og á vegum utanríkisþjónustunnar við vinnslu á fríverslunarsamningi milli Kína og Íslands.

Fjárfestingar Kínverja hafa aukist gífurlega

Hann segir að þrátt fyrir að beinar erlendar fjárfestingar Kínverja hafi aukist gífurlega síðustu 13 árin, þá séu þeir enn langt á eftir mörgum vesturlöndum sem verði áfram langstærstu aðilarnir á þessum vettvangi á komandi tíð. „Ég sé fyrir mér að eftir því sem kínverska hagkerfið heldur áfram að vaxa þá muni erlendar fjárfestingar kínverskra fyrirtækja færast í aukana, en þeir eiga samt það langt í land með að ná ríkjum eins og Bretlandi, Japan og Bandaríkjunum og þó þeir færi sig upp töfluna, þá verða þeir ennþá fyrir neðan þessi stærstu ríki í dag.“

Eiga í stóriðju og sjávarútvegi á Íslandi

Hér á landi hafa Kínversk fyrirtæki helst fjárfest í stóriðju, en það hefur þó verið óbeint í gegnum kaup á erlendum fyrirtækjum. Eina beina fjárfestingin er í Stormi Seafood, þar sem félag skráð í Hong Kong á 25% með beinum eignarhlut og 18% óbeint gegnum önnur félög.

Aðalfjárfestingarnar á vegum kínverskra fyrirtækja eiga sér stað í hráefnavinnslu og í orkuiðnaði að sögn Sveins, en þær eru af skornum skammti innan kínverska hagkerfisins, en nauðsynlegar fyrir áframhaldandi vöxt efnahagskerfisins.

Sækja í tæknifyrirtæki á vesturlöndum

Segir hann að yfir 90% fjárfestinga kínverskra fyrirtækja í Suður-Ameríku og Afríku séu í þessum geira, en að staðan sé önnur á vesturlöndunum „Í þróaðri ríkjum er ennþá verið að fjárfesta í orkugeiranum, en einnig mikið í tækni eins og bílafyrirtækjum, hátæknifyrirtækjum, efnafyrirtækjum og framleiðslufyrirtækjum sem krefjast tæknikunnáttu“

Segir hann að með þessu móti geti kínversk fyrirtæki stytt sér leið að tækninni með að kaupa hana og mannauð sem því fylgi í stað þess að eyða löngum tíma í þróun.

Segir Íslendinga ekki þurfa að óttast

Aðspurður hvort Ísland þurfi að óttast uppkaup á tækniþekkingu segir Sveinn að það sé ólíklegt, en hjá mörgum stórríkjum sé þetta mikið bitbein. Segir hann að stjórnvöld hafi bannað fyrirtækjum sem séu að hanna hergögn að selja tækni sína eða að vera seld í heilu lagi til kínverskra fyrirtækja.

Málefni Huang Nubo hafa verið mikil hér á landi síðasta árið, Sveinn segir ólíklegt að kaup slíkra fjárfesta séu mikil ógn hérlendis, en að þau tvö atriði sem Íslendingar þurfi helst að passa upp á séu á samfélags- og umhverfissviði. Sveinn nefnir að ein helsta ógn sem stafi af Kína á alþjóðavísu sé vegna mengunarmála sem hafi verið látin óáreitt heimafyrir, meðal annars vegna spillingar. Hann telur þó að ef íslensk stjórnvöld fylgi eftir þeim reglum og eftirliti sem hér gildi, þá eigi þetta ekki að vera vandamál.

Samfélagslegt öryggi eina raunverulega ógnin

Aðra sögu er að segja um samfélagslegt öryggi. Sveinn segir að allsstaðar þar sem kínversk fyrirtæki hafi fjárfest eða komið að framkvæmdum hafi mikil áhersla verið lögð á að flytja inn kínverskt vinnuafl til verksins. Segir hann að í sumum löndum, meðal annars á Grænlandi, hafi kínversk námufyrirtæki fengið sérstakar undanþágur undan vinnulöggjöfinni, enda sé mikill munur á því sem viðgengst á vesturlöndum og í Kína.

Sveinn telur að þetta sé raunveruleg ógn við samþykkt viðmið í málefnum launafólks og ítrekar að stjórnvöld og stéttarfélög þurfi að vera vel vakandi þegar kemur að svona málum. Segir hann þekkt að breytt hugmynd um réttindi verkafólks geti verið fljót að smitast út í aðrar greinar.

Þegar kemur að efnahagslegu öryggi fyrir litla þjóð eins og Ísland vegna fjárfestinga frá Kína sagði Sveinn þær ekki vera ógn. Hann segir kínversk fyrirtæki fyrst og fremst hugsa um að auka arðsemi sína og ólíklegt sé að þau fari að reyna að nýta styrk sinn í efnahagslegum- eða pólitískum tilgangi hér á landi.

Jákvæð áhrif og ábati meiri en neikvæð áhrif

Þegar öllu er á botninn hvolft segir Sveinn að möguleg neikvæð áhrif vegna fjárfestinga Kínverja séu mun minni en jákvæð áhrif og ábatinn mun meiri. „Með erlenda fjárfestingu almennt þá fylgja einhverjar hættur með kínverskum fjárfestingum. Þær eru þó það viðráðanlegar og lítilvægar að ábatinn sem fjárfestingarnar hafa í för með sér með innflutningi á gjaldeyri og fjölgun starfsfólks vegur þar mun þyngra“ segir hann.