Eftir því hefur verið tekið hve vel Íslendingum gengur að sækja fé í sameiginlega rannsóknar- og þróunarsjóði Evrópusambandsins. Þetta segir Andrés Vallés Zariova hjá spænsku ráðgjafarstofunni Inspiralia. Frá árinu 2016 hafa Inspiralia og íslenska ráðgjafarfyrirtækið Evris átt í samstarfi við að aðstoða fjölda íslenskra fyrirtækja við að sækja um úthlutun úr sjóðum sem heyra undir Horizon 2020-áætlun ESB.

„Sem dæmi um sérstöðu Íslands þá hefur Grikkland ekki fengið neinar úthlutanir úr öðrum fasa styrkjakerfis ESB það sem af er þessu ári en Ísland fengið styrk fyrir þrjú verkefni á árinu og samtals sex úthlutanir frá upphafi. Ísland skákar líka Póllandi sem hefur fengið tvær úthlutanir úr öðrum fasa á árinu en er samt hundrað sinnum fjölmennari þjóð,“ útskýrir Andrés.

Að mati Andrésar á þetta sér ýmsar skýringar. „Fyrir það fyrsta verður að nefna að á Íslandi má finna fjölda öflugra fyrirtækja sem stunda áhugaverða nýsköpun, s.s. á sviði sjávarútvegs, orkunýtingar, lyfjaframleiðslu og upplýsingatækni. En íslenskt atvinnulíf hefur líka verið duglegt að nýta þjónustu sérfræðinga við að sækja um styrki og er því oftar að senda inn verkefni sem eiga alvöru erindi við styrkjaáætlun ESB og skila inn öflugum umsóknum.“

Horizon 2020-áætlunin hefur það að markmiði að efla nýsköpun og rannsóknir í Evrópu og bæta samkeppnishæfni álfunnar gagnvart Bandaríkjunum og Asíu. Verkefnið hófst árið 2014, lýkur árið 2020 og hefur úr 80 milljörðum evra að spila. „Styrkirnir dreifast á nokkra undirflokka og er t.d. hluti af fjármagninu frátekinn fyrir vísindarannsóknir, annar hluti fyrir iðnað og svo er búið að eyrnamerkja um það bil 2,7 milljarða evra smáum og meðalstórum fyrirtækjum,“ útskýrir Andrés og bætir við að Evrópusambandið hafi boðað áframhaldandi stuðning við nýsköpun fyrirtækja eftir 2020. Gera tillögur sambandsins ráð fyrir allt að 43% aukningu í þessum styrkjaflokkum.

Umsóknarferlið fyrir smá og meðalstór fyrirtæki er í tveimur umferðum þar sem hægt er að hreppa 50.000 evra styrk í fyrsta fasa til að standa straum af áreiðanleikakönnun, og í framhaldinu hljóta allt að 2,5 milljóna evra styrk í öðrum fasa.

Svar á sex vikum

Anna Margrét Guðjónsdóttir, framkvæmdastjóri Evris, segir að það komi mörgum á óvart hversu skilvirkt umsóknarferlið er en yfirleitt taki ekki nema hálfan annan mánuð að fá svar vegna umsóknar í báðum fösum. Alla jafna fái um 10% umsókna styrk í fyrsta fasa en innan við 5% komast í gegnum síunina í öðrum fasa: „Í tilviki íslenskra umsókna sem hafa farið í gegnum okkur hefur árangurinn aftur á móti verið í kringum 60-70% í fyrsta fasa og rúmlega 30% í öðrum fasa, og ástæðan að hluta sú að við hjálpum fyrirtækjum ekki að senda inn umsóknir nema við teljum líklegt að verkefnið falli að kröfum og markmiðum Horizon 2020.“

Að sögn Önnu Margrétar olli samstarfið við Inspiralia straumhvörfum og mátti mjög fljótlega greina betri árangur umsókna frá Íslandi. Síðan þá hefur Evris átt þátt í að afla íslenskum fyrirtækjum samtals nærri tveggja milljarða króna úr styrkjakerfi ESB.

Viðskiptamódel Inspiralia byggist á því að fyrirtæki leggja fram 10.000 evrur fyrir umsókn í fyrsta fasa. „Ef verkefnið fær styrk er sú upphæð endurgreidd og styrkurinn notaður til að gera áreiðanleikakönnun og sækja um styrk úr fasa tvö. Hljóti seinni umsóknin brautargengi fær Inspiralia 6% árangursþóknun en í gegnum allt ferlið fylgja þrír sérfræðingar hverri umsókn eftir, og í þau tvö ár eftir styrkveitingu sem þróunarverkefni fyrirtækjanna standa alla jafna sér Inspiralia um verkefnastjórnun og að ganga frá öllum formlegum og lagatæknilegum atriðum,“ segir Anna Margrét og bætir við að mörg íslensk sprotafyrirtæki eigi erindi við evrópska styrkjakerfið en hafi reynst erfitt að komast yfir fyrsta hjallann. „Ég hef hvatt fjárfesta og fjárfestingarsjóði til að leggja þeim fyrirtækjum lið með framlagi sem dugar til að hefja umsóknarferlið. Bara það eitt að komast í gegnum fyrsta fasa er dýrmætur gæðastimpill og eðlilega mikill fengur í að komast yfir í annan fasa.“

En hvað þarf til að komast í gegnum síuna? „Grunnforsenda er að varan sem um ræðir hafi burði til að styrkja samkeppnishæfni álfunnar. Hún þarf að vera einstök og hafa greinlega sérstöðu á markaði, auk þess sem fyrirtækið þarf að búa að öflugu teymi. Síðast en ekki síst þarf viðskiptaáætlunin að vera góð, byggjast á vönduðum forsendum og góðar horfur á því að fólk og fyrirtæki hafi áhuga á að kaupa það sem á að framleiða.“