Miðnætursprengjur verslanamiðstöðva, jólakvöld ýmissa verslana og jóla Pop-up markaður er meðal þess sem auglýst hafa verið þessa fyrstu daga nóvembermánaðar. Óhætt er því að segja að jólaverslunin þetta árið sé hafin, enda ekki seinna vænna þegar 46 dagar eru til jóla. Eða hvað?
Andrés Magnússon, framkvæmdastjóri Samtaka verslunar og þjónustu, segir jólaverslun hafa færst sífellt framar síðustu ár. „Það er jákvætt að dreifa álaginu, það er engin að kvarta yfir því, en það eru þessir stóru dagar sem spila stærstu rulluna,“ segir hann í samtali við mbl.is.
Stóru dagarnir sem Andrés vísar í eru tilboðsdagar að bandarískri fyrirmynd, það er Singles Day, tilboðsdagur fyrir netsölu 11. nóvember, og Black Friday og Cyber Monday, sem líkt og nöfnin gefa til kynna ber upp á föstudag og mánudag eftir þakkargjörðarhátíð.
Dreifingu jólaverslunar megi því að hluta til rekja til alþjóðavæðingar að sögn Andrésar en einnig breyttrar neysluhegðunar. „Það vita allir hver hún [breytingin] er, stærri hluti viðskipta fer fram með rafrænum hætti,“ segir hann.
POP markaðir standa fyrir stærðarinnar jólamarkaði í Víkingsheimilinu um helgina þar sem rúmlega 80 verslanir taka þátt. Olga Helena Ólafsdóttir, Eyrún Anna Tryggvadóttir og Sara Björk Purkhús standa að markaðnum en allar reka þær sínar eigin netverslanir. Síðustu tvö ár hafa þær staðið fyrir svipuðum markaði sem haldinn er fjórum sinnum á ári og kenndur við hverja árstíð. Markaðurinn byrjaði með 12 netverslunum í Síðumúlanum en mun um helgina sjöfaldast að stærð.
Í fyrstu var aðeins netverslunum boðið að taka þátt en á síðasta haustmarkaði sem haldinn var í ágúst fengu hefðbundnar verslanir að vera með. Olga Helena segir að verslunareigendur hafi áttað sig á því hversu frábær vettvangurinn er til að kynna verslanir og þær vörur sem þær hafa upp á að bjóða.
Andrés segir að þetta sé í takt við breytta neysluhegðun. „Mjög stór hluti neytenda sem kaupir á netinu er búinn að fara í verslunina og þreifa á vörunni, tölfræðin sýnir okkur það. Þetta er partur af þessari ótrúlega breyttu neysluhegðun sem við erum að verða vitni að. Þetta breytist svo hratt og gerist með ógnarhraða,“ segir hann.
Óhætt er að segja að umfang sérstakra tilboðsdaga hafi einnig aukist síðustu ár og spili stærra hlutverk í jólaverslun. Neytendasamtökin hafa í tilefni þessara daga bent fólki á að vera skynsamt í fjármálum. Þá hefur aukin áhersla á umhverfisvitund einnig óneitanlega haft áhrif á kauphegðun fólks, að minnsta kosti að hluta. Í því samhengi má benda á andsvarið við þessum stóru dögum, „Buy Nothing Day,“ eða Kauplausi dagurinn, sem er 24. nóvember og haldinn að frumkvæði kanadískra samtaka sem svar við neysluæðinu.
Andrés segir Samtök verslunar og þjónustu ekki hafa sérstaka skoðun á því hvernig neytendur haga neysluhegðun sinni. Hlutverk samtakanna sé fyrst og fremst að bregðast við ákalli neytenda og aukin umhverfisvitund komi þar við sögu. „Og við erum mjög meðvituð um þessar áherslur sem samfélagið allt leggur á umhverfismál og verslunin gerir sér mæta vel grein fyrir því.“