Gætu þurft að búa lengur í foreldrahúsum
Gunnhildur Sif Oddsdóttir
Setja bókamerki
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segir að með því að lækka hámark veðsetningarhlutfalls fasteignalána fyrir fyrstu kaupendur úr 90% í 85% sé mögulega verið að bjarga fólki frá því að koma inn á markaðinn á röngum tíma.
Breytingarnar voru kynntar í húsakynnum Seðlabanka Íslands í morgun. Með þeim þurfa fyrstu kaupendur að geta lagt fram 15 prósent af kaupverði fasteignar í útborgun.
„Þetta eru allavega ákveðin skilaboð og fela kannski í sér að foreldrar þurfi að vera með börnin lengur heima eða eitthvað álíka. Við álítum að með þessu séum við í rauninni að reyna að vernda ungt fólk. Þó það hljómi kannski mögulega ekki þannig fyrir því,“ segir Ásgeir um lækkunina.
Hátt hlutfall fyrstu kaupenda gleðilegt
„Núna eru mjög stórar kynslóðir af ungu fólki að koma inn á fasteignamarkaðinn,“ segir Ásgeir og bendir einnig á mikla eftirspurn eftir starfsfólki og því hafi verið auðveldara að komast inn á vinnumarkaðinn núna heldur en hefur verið í langan tíma.
Af þeim sökum sé það alls ekki óeðlilegt að allt þetta unga fólk vilji eignast húsnæði. Þá bætir hann við að það sé mjög gleðilegt að hlutfall fyrstu kaupenda hafi eiginlega aldrei verið hærra en árin 2020-2021 eftir að vextir voru lækkaðir vegna kórónuveirufaraldursins. 30-40% þeirra sem keyptu sér eignir voru þá fyrstu kaupendur.
„Það sem mér finnst líka gleðilegt er að þetta unga fólk kom inn án þess að taka verðtryggð lán. Þessi húsnæðiskaup hafa í sjálfu sér verið mjög vel heppnuð að mörgu leyti,“ segir Ásgeir og bætir við:
„Þessi verðbólguskellur sem við höfum séð núna hefur ekki lent á þessum fyrstu kaupendum af fullum þunga, þar sem nafnvextir hafa ekki fylgt verðbólgu og hækkandi fasteignaverð hefur skapað nýtt eigið fé hjá þessum hóp. Þannig að þegar við fórum að herða reglur um veðsetningu síðasta sumar, þar sem hámarksveðsetning var færð úr 85% í 80%, þá ákváðum við að undanskilja fyrstu kaupendur, því við vildum halda leiðinni opinni fyrir ungt fólk inn á markaðinn. Núna höfum við hins vegar áhyggjur af því, í ljósi mikilla hækkana á fasteignamarkaði að undanförnu, að það sé óheppilegt að fólk komi inn á markaðinn með allt of mikla skuldsetningu.“
Hann segist þó halda að vísu að enginn lántakandi auglýsi 90% lán og að bankanir séu ekki endilega ginnkeyptir fyrir slíku.
Leiguverð geti hækkað
Aðspurður segir Ásgeir að þessar aðgerðir gætu þýtt að færri fyrstu kaupendur komist inn á markaðinn og sömuleiðis að leiguverðið hækki.
Það verður þá erfiðara að kaupa og dýrara að leigja?
„Það er alveg rétt en það má hins vegar spyrja á móti. Hvort er betra að borga hátt fyrir leigu í skamman tíma eða að kaupa eign á allt of háu verði?“
Þá bendir Ásgeir á að þegar vextir voru lækkaðir á sínum tíma, hafi leiguverðið lækkað. Það hafi ekki hækkað í takt við verðbólgu á síðustu 2-3 árum. „En það er alveg viðbúið að ef við þrengjum að aðgengi að lánsfé, sem við erum að gera núna, þá verður fólk að leigja. Af því vandinn á húsnæðismarkaði er skortur á framboði.“
Hefur ekki verið byggt fyrir ungt fólk
Ásgeir segir þetta að nokkru leyti vera skort á forsjá í skipulagsmálum. „Það hefur bara ekki verið byggt fyrir þessar stóru kynslóðir sem nú eru að koma inn á markaðinn. Við í Seðlabankanum getum ekki leyst það mál,“ segir hann.
Þá segir Ásgeir að mögulega verði hægt að draga lækkun á hámarki veðsetningarhlutfalls til baka ef vel tekst til að leysa úr skorti á húsnæði.
„Við höfum alveg nóg land til að byggja og skortur á framboði ætti því ekki vera vandi til framtíðar,“ segir Ásgeir.
„Ég trúi ekki að þetta hafi gerst“
Daði: Vafasamt met Íslands með covid-aðgerðum
„Ég held með hvorugum“
Ófullnægjandi götulýsing
Tekur málið til umfjöllunar
Formennirnir standa með Gunnari Smára
Vinnustaðurinn „óstarfhæfur“
Koma mikilvægum kerfum í samband