Stefnur Trumps togist á sitt í hvora áttina

Efnahagslíf Bandaríkjanna, evrusvæðisins og Bretlands á árinu sem senn er á enda hefur einkennst af bæði seiglu og áskorunum, horfurnar fyrir næsta ár eru hóflega bjartsýnar.

Bandaríska hagkerfið hefur sýnt stöðugan vöxt á árinu, knúinn áfram af öflugri neyslu heimila og lækkandi verðbólgu. Landsframleiðsla jókst um áætluð 2,4% á árinu, aðallega vegna aukinnar framleiðni og bata eftir heimsfaraldurinn. Verðbólga hefur nálgast 2% markmið seðlabankans og atvinnuleysi er stöðugt, um 3,7%. Horfur fyrir 2025 eru einnig jákvæðar, þar sem hagvöxtur er talinn verða um 2,4%, með áframhaldandi eftirspurn neytenda og væntanlegum breytingum á skattalögum og vaxtastefnu. Þó eru áskoranir fram undan, til dæmis óvissa í alþjóðamálum.

Evrusvæðið hefur átt í erfiðleikum með vöxt á árinu, með áætlaðri aukningu landsframleiðslu um 0,7%. Hár orkukostnaður og verðbólguþrýstingur hafa dregið úr neyslu og iðnaðarframleiðslu. Aðhaldsaðgerðir Seðlabanka Evrópu hafa einnig haft áhrif á hagvöxt, þrátt fyrir að verðbólga hafi byrjað að hjaðna, sem gæti skapað svigrúm fyrir mildari peningastefnu árið 2025. Hagvaxtarhorfur fyrir næsta ár eru varlega bjartsýnar, um 1%, studdar af útflutningi. Hins vegar gætu vinnumarkaðsvandamál og umbreytingar í orkumálum haldið áfram að hamla bata svæðisins.

Breska hagkerfið hefur einnig átt fremur erfitt uppdráttar á árinu, með hóflegum vexti, um 0,5%. Mikil verðbólga og hækkandi vextir hafa dregið úr neyslu og fjárfestingum og skortur hefur verið á vinnuafli. Fyrir árið 2025 er reiknað með örlítið betri horfum, með vexti um 0,8%, knúnum áfram af minnkandi verðbólgu og mögulegum aðgerðum ríkisins. Þrátt fyrir það gæti veik framleiðniaukning og viðskiptahindranir haldið áfram að hefta hagvöxtinn.

Áhættuþættir fyrir hendi

Horfur fyrir árið 2025 benda til hóflegs bata á þessum svæðum, þar sem verðbólga minnkar og peningastefnur verða vægari en þær hafa verið. Hins vegar eru áhættuþættir fyrir hendi, svo sem pólitísk óvissa, húsnæðisverð og kerfislægar áskoranir.

Hafsteinn Hauksson, aðalhagfræðingur Kviku banka, segir að meiri kraftur hafi verið í efnahagslífinu í Bandaríkjunum en hann hafi talið fyrir fram í ljósi þess hversu lengi vextir hafi haldist háir. Hann segir að það sem meðal annars hafi valdið því sé að hallarekstur í Bandaríkjunum hafi verið meiri eftir faraldurinn og því hafi meðgjöf í ríkisfjármálunum stutt við eftirspurnina. Heimilin gangi hraðar á sparnað og innflutt vinnuafl hafi haldið uppi hagvextinum, auk þess sem Bandaríkin hafi notið góðs af aukinni fjárfestingu í framleiðslugreinum og uppgangi tæknigeirans vegna framþróunar gervigreindar.

„Það var auk þess lengt töluvert í fjármögnun í Bandaríkjunum þegar vextir voru sem lægstir. Það voru því mörg bandarísk heimili og fyrirtæki með lán á föstum vöxtum sem leiddi til þess að vaxtahækkanir þar í landi bitu ekki jafn mikið og búist var við,“ segir Hafsteinn. Hann bætir við að hann eigi von á því að krafturinn í bandaríska hagkerfinu muni halda áfram á næsta ári, nú þegar vaxtalækkunarferli er hafið og mesta hættan á að vaxtahækkanir valdi efnahagslegu áfalli er að baki.

„Við munum ábyggilega áfram sjá öflugan hagvöxt á næsta ári. Það sama hefur gerst í Bandaríkjunum og víða annars staðar, að verðbólgan er komin langleiðina í átt að markmiði, vaxtalækkanir eru hafnar og það hefur tekist án þess að það hafi átt sér stað framleiðslutap eða orðið þjóðhagslegur skaði. Það hefur tekist að ná mjúkri lendingu sem stefnt hefur verið að,“ segir Hafsteinn.

Donald Trump, sem var nýverið kjörinn forseti Bandaríkjanna, hefur talað fyrir því að draga úr ríkisútgjöldum og lækka skatta. Hann vill þar að auki draga úr aðfluttu vinnuafli til landsins og leggja á tolla.

Hafsteinn segir að áhugavert verði að fylgjast með hvaða áhrif stefna nýkjörins forseta Bandaríkjanna kunni að hafa á hagkerfið. Segja megi að meginstefnur Trumps togist á sitt í hvora áttina.

„Auknir hvatar til fjárfestingar og meiri tilslökun í ríkisfjármálum ætti að öðru óbreyttu að auka eftirspurn í hagkerfinu en aftur á móti gætu hugmyndir um hækkun innflutningstolla og að torvelda aðflutning vinnuafls til landsins komið niður á hagvexti. Þegar þessir tveir þættir eru lagðir saman er allt eins líklegt að þeir komi út á sléttu,“ segir Hafsteinn, en bætir við að enn ríki þó veruleg óvissa um útfærslu á stefnu Trumps.

Hann segir að sér hafi fundist svakalega seigt í bandaríska hagkerfinu miðað við hvað vextir eru háir og líklegast hafi jafnvægisvextir í Bandaríkjunum verið vanmetnir.

„Við gætum séð 2-3 vaxtalækkanir á næsta ári en ég á von á því að vaxtalækkunum þar í landi ljúki áður en vextir fara undir 4%,“ segir hann.

Peningastefnan í takt við væntingar

Spurður hvað honum hafi fundist um peningastefnuna í Bandaríkjunum á þessu ári segir Hafsteinn að hún hafi heilt yfir verið í takt við það sem búast hafi mátt við í ljósi framvindu efnahagsmála, þótt vaxtahækkanir hafi reyndar hafist síðar en markaðir gerðu ráð fyrir í upphafi árs.

„Ef eitthvað er fannst mér ótímabært að fara í júmbólækkanir og lækka vexti um 50 punkta eins og bankinn gerði í september. Það hefur verið fínn þróttur í hagkerfinu og vinnumarkaðurinn hefur ekki linast jafn hratt eða mikið og margir höfðu búist við. Það eru teikn á lofti um að verðbólguhjöðnunin sé að lenda á vegg síðustu mánuði,“ segir Hafsteinn.

Hvað peningastefnu Seðlabanka Evrópu varðar segir Hafsteinn að hún hafi að sama skapi verið í takt við það sem búast mátti við.

Lesa má greinina í heild sinni í ViðskiptaMogganum sem kom út sl. miðvikudag.