Hagvöxtur árið 2016 tók flestum árum fram og almennt var það ár einstaklega gott til sjávar og sveita. Þrátt fyrir að fjármagnshöft hefðu verið afnumin þá styrktist krónan fremur en hitt. Uppgjörið við kröfuhafa og afnám fjármagnshafta var einstaklega vel heppnuð aðgerð, aðgerð sem engan gat rennt í grun að myndi takast svo vel. Margur spekingurinn taldi að eina leiðin til að afnema höft væri að ganga í Evrópusambandið og láta það rétta okkur evru. Eða bara yfir höfuð, að höft yrðu hér um aldur og ævi. Þess í stað bar svo við í árslok 2016 að erlend staða íslenska þjóðarbúsins hafði aldrei verið betri.
Nóg um það. Tíðindi vikunnar birtust án efa í tilkynningu fjármála- og efnahagsráðuneytisins um að verðmæti stöðugleikaeigna hefði aukist um fimmtung. Lét lítið fyrir sér en þar með fékk ríkissjóður 74 milljarða króna á silfurfati. En ein staðfesting á því hve einstaklega vel heppnuð sú aðgerð var sem kynnt var 8. júní 2015 með eftirminnilegum hætti í Hörpu. Heildarumfang vandans sem tekið var á í aðgerðaráætlun stjórnvalda, sem þá voru kynntar, nam um 1.200 milljörðum króna. Eignirnar fólust í krónueignum slitabúa fallinna fjármálastofnana að fjárhæð 500 milljarða, kröfum slitabúanna í erlendri mynt gagnvart innlendum aðilum að fjárhæð 400 milljarða og aflandskrónum í eigu erlendra aðila að fjárhæð 300 milljarða. Með afnámsáætlun stjórnvalda var komið í veg fyrir að þessar eignir flæddu inn á gjaldeyrismarkað og hefðu þannig neikvæð áhrif á greiðslujöfnuð þjóðarbúsins.
Skattur eða framlag?
Líkt og kunnugt er var heimilað með lagasetningu 2015 að slitabú fallinna fjármálafyrirtækja gætu greitt stöðugleikaframlag í stað greiðslu stöðugleikaskatts. Svokölluð gullrót og kylfa. Seðlabanki Íslands veitti stöðugleikaeignunum viðtöku en verðmætin hafa runnið í ríkissjóð. Stöðugleikaeignir voru í meginatriðum flokkaðar í laust fé, framseldar eignir, skilyrtar fjársópseignir og framlög vegna viðskiptabanka og nam ætlað virði þeirra samtals 384,3 milljarðar króna.
Nú er endanleg mynd að færast á málið eins og sést ágætlega á meðfylgjandi mynd sem tekin er úr ágætri umfjöllun í Morgunblaðinu í dag. Í frétt fjármála- og efnahagsráðuneytisins segir: „Andvirði þeirra stöðugleikaeigna sem búið er að innleysa, að meðtöldum vaxtatekjum og arðgreiðslum, frá ársbyrjun 2016 nemur alls um 207,5 milljarðar króna. Þessum fjármunum hefur lögum samkvæmt verið ráðstafað inn á stöðugleikareikning í eigu ríkissjóðs í Seðlabanka Íslands og þeir nýttir til að greiða niður útistandandi skuldir ríkissjóðs, til að mæta tekjutapi vegna sérstaks skatts á fjármálafyrirtæki og til að fjármagna lífeyrisskuldbindingar. Til viðbótar gera áætlanir ráð fyrir að tekjur stöðugleikaframlaga á yfirstandandi ári nemi um 63 milljarðar króna. Samtals má því gera ráð fyrir að um 270 milljarðar króna. hafi skilað sér til ríkissjóðs á í lok árs 2018,“ segir m.a. í frétt fjármálaráðuneytisins. Þar segir einnig að með sölunni á Lyfju hf. í opnu söluferli sé ráðstöfun stöðugleikaeigna í umsýslu Lindarhvols lokið. „Félagið hefur með sölunni komið langstærstum hluta þeirra eigna sem því var falin umsýsla með í laust fé. Samkomulag er um það milli stjórnar Lindarhvols og fjármála- og efnahagsráðuneytisins að fella við svo búið niður samning sem ráðuneytið gerði við félagið í apríl 2016 um úrvinnslu og umsýslu stöðugleikaeigna frá og með 7. febrúar. Í kjölfarið verður Lindarhvoli ehf. slitið.
Ekki útséð með frekari verðmætaaukningu
Þær takmörkuðu stöðugleikaeignir sem eftir standa eru þess eðlis að virði þeirra verður best endurheimt með tíð og tíma. Að stærstum hluta er um að ræða kröfur í þrotabú og önnur innheimtumál, lánasamninga, fjársópseignir og skuldabréf Kaupþings, auk afkomuskiptasamnings sem tengist sölu á Arion banka. Umsýslu og eftirliti með umræddum eignum verður áfram sinnt í umboði ríkissjóðs og mun andvirði þeirra skila sér inn á stöðugleikareikning ríkissjóðs við fullnustu. Til viðbótar eru nokkrar óverulegar stöður í óskráðum hlutabréfum og verður umsýslu þeirra komið fyrir í höndum viðeigandi ríkisaðila. En gætu verðmæti þeirra eigna sem aðgerðir stjórnvalda beinast að hækkað í verði, landsmönnum til hagsbóta.
Það skal tekið fram að þau viðhorf sem birtast í þessum pistli eru eingöngu höfundar og á hans ábyrgð.