Pistlar:

Vísindi og tækni komu okkur í þessi vandræði og hugsanlega geta vísindi og tækni komið okkur út úr þeim! Svona gæti verið áhugavert að nálgast nýjasta innlegg Íslendinga í loftslagsmálum en fyrir stuttu var kynnt með pompi og prakt risavaxið loftslagsverkefni sem byggir á svokallaðri Carbfix-tækni sem landsmenn hafa fylgst með í þróun hjá Orkuveitu Reykjavíkur undanfarin ár. Við hefur blasað að þetta hefur kostað miklar fjármuni í þróun (sem ekki er alltaf verið að tíunda) en nú virðist vera komið að stóru stundinni. Margar spurningar vakna en vissulega verður þetta að teljast áhugavert innlegg eins og Ólafur Ragnar Grímsson, fyrrverandi forseti, hefur bent á. En margar spurningar vakna um útfærslu, árangur og þó ekki síst fjármögnun.

Upplýst hefur verið að undirbúningsfasi sé að hefjast fyrir byggingu móttöku- og förgunarmiðstöðvar fyrir koldíoxíð (CO2), CODA Terminal, sem staðsett verður í Straumsvík og mun farga allt að 3 milljónum tonna af CO2 á ári hverju. Miðstöðin verður fyrsta sinnar tegundar á heimsvísu en hún mun taka á móti CO2 sem flutt verður hingað til lands frá N-Evrópu. Gert er ráð fyrir að um 600 bein og afleidd störf skapist við uppbyggingu og rekstur miðstöðvarinnar.

„Með starfseminni byggist upp loftslagsvænn iðnaður sem byggir á grænni nýsköpun, íslensku hugviti og umhverfisvernd. Með móttöku og förgun á CO2 á stórum skala tekur Ísland að sér mikilvægt frumkvöðlahlutverk í loftslagsaðgerðum heimsins,“ segir Edda Sif Pind Aradóttir, framkvæmdastýra Carbfix í tilkynningunni. Í þessu ferli verður Carbfix tækninni beitt til varanlegrar steinrenningar á CO2 sem flutt verður hingað til lands með sérhönnuðum skipum sem ganga fyrir umhverfisvænu eldsneyti. Skipin sem notuð verða fyrir flutninginn verða knúin grænu eldsneyti, fyrst um sinn metanóli og ammoníaki á seinni stigum. Heildarkolefnisspor skipaflutninganna er því áætlað 3 til 6% af því CO2 sem verður flutt og fargað. Auk þess er gert ráð fyrir að farga þar CO2 frá innlendri iðjustarfsemi sem og CO2 sem fangað er beint úr andrúmslofti.

Í fulla starfsemi árið 2030?

Samkvæmt því sem nú hefur verið opinberað verður CODA kolefnisförgunarmiðstöðin byggð upp í þremur áföngum og mun í fullri stærð geta fargað 3 milljón tonnum CO2 á ári. Undirbúningsfasi mun hefjast árið 2021 með forhönnun og vinnu við leyfisferla. Stefnt er að rannsóknarborun árið 2022, upphafi rekstrar árið 2025 og fullum skala árið 2030. Þetta er rösklega gert en þetta verkefni hefur verið aðeins 7 ár í þróun og rannsóknum.

Carbfix tæknin felur í sér að leysa CO2 í vatni og dæla djúpt niður í berglög þar sem það steinrennur á innan við tveimur árum. Ekki svo flókin efnafræði en sannarlega flókin tæknilega þó ferlið krefjist einungis rafmagns og vatns. Fyrir vikið hefur starfsemin óveruleg umhverfisáhrif þar sem hún hraðar náttúrulegum ferlum kolefnishringrásarinnar segir í frétt ON en ferlið er rekið innan þess dótturfélags OR. Bent er á að nágrenni Straumsvíkur sé gnægð af fersku vatni og basalti og þar sé að finna öfluga grunnvatnsstrauma sem fela í sér kjöraðstæður til varanlegrar og öruggrar kolefnisförgunar. Innviðir sem byggja þarf upp fyrir starfsemina eru geymslutankar í nágrenni hafnarbakka, lagnir og niðurdælingarholur. Raforkuþörfin er sögð lítil og dreifikerfið er þegar til staðar. Raforkuþörf lítil? Já mest orka fer í að vinna CO2 og þjappa á tanka frá þarlendum reykháfum og sigla með efnið á vökvaformi til Íslands til þess að dæla því niður við Straumsvík.

Við hljótum að fylgjast vel með útfærslu á þessu verkefni en aðstandendur þess segja að kolefnisförgunargeta í íslensku basalti sé langtum meiri en þörfin. Jarðfræðingar Carbfix telji að á landinu öllu megi binda 80-200 falda árlega losun mannkyns. Að því sögðu virðist Ísland í einstakri stöðu til að reka þetta verkefni.

Hagkvæmara að farga en kaupa losunarheimild?

En á hvaða hagfræðilögmálum byggir þessi tækni? Jú, því að lagaumhverfi verðleggur nú alla losun rækilega. Nýverið setti Alþingi lög sem tryggja örugga föngun, flutning og niðurdælingu koldíxíðs (CO2) á Íslandi. Í tilkynningu ON segir að löggjöfin innleiðir evrópskt regluverk og geta fyrirtæki innan viðskiptakerfis ESB með losunarheimildir (ETS) nú nýtt sér Carbfix tæknina til frádráttar í losunarbókhaldi sínu. „Með lagasetningu hefur Alþingi skapað hvata hjá fyrirtækjum til að innleiða tæknilausnir eins og þá sem Carbfix hefur þróað frekar en að greiða fyrir losunarheimildir en verð á þeim hefur hækkað hratt undanfarið og stendur nú í rúmum 6.600 kr/tonn. Til samanburðar má nefna að kostnaður Orku náttúrunnar við að beita Carbfix tækninni til að draga úr losun CO2 og H2S á Hellisheiði um 3.500 kr/tonn,“ segir Edda Sif í tilkynningunni og bendir á að Carbfix aðferðin hafi verið sannreynd sem hagkvæm og umhverfisvæn leið til að varanlega farga CO2 og koma þannig í veg fyrir neikvæð áhrif þess á loftslagið. Í umræðuþættinum Silfrinu um helgina sagði hún að mannkynið yrði að dæla niður um 120 Gígatonnum (120 milljörðum tonna) af CO2 til 2060 til að standa við skuldbindingar Parísarsamkomulagsins. Það er talið jafngilda rennsli Gullfoss. Því til viðbótar sagði hún að það þyrfti þúsund slíkar einingar til að stöðva þá vá sem er í loftslagsmálum. Ein af mörgum tölum sem vekja forvitni í verkefninu og þarfnast frekari útskýringa.

Allt þetta sýnir að hér er um að ræða forvitnilega lausn en auðvitað verður að leggja alla útreikninga á borðið til að hægt sé að meta hana í tengslum við aðrar. Það er í það minnsta skynsamlegt að beita þessu fremur en að greiða fyrir losunarheimildir eins og stefnir í núna. Og þetta leysir okkur ekki undan því að horfa með gagnrýnum hætti á loftslagsmálin þó því sé haldið fram að 98% (svo!) vísindamanna séu þar sammála! Það er ein af mörgum umdeildum fullyrðingum sem dynja á landsmönnum núna.