Vottun alþjóðlegu stofnunarinnar MSC, Marine Stewardship Council, um sjálfbærar grásleppuveiðar Íslendinga, var felld niður í janúar á þessu ári. Hafði hún þá verið í gildi frá árinu 2014 en var bundin skilyrðum sem uppfylla þurfti á fimm ára tímaramma.

Í samtali við 200 mílur segir Axel að það sem fellt hafi vottunina hafi verið uppreiknaður meðafli á landsel, útsel og teistu, sem farið hafi yfir varúðarmörk að mati vottunarstofunnar Túns.

„Það er mat hennar að miðað við fyrirliggjandi gögn fari stofnstærð þessara tegunda minnkandi og ekki sé hægt að útiloka að grásleppuveiðar eigi þar hlut að máli. Að vísu má bæta því við að skarfur fær einnig þannig einkunn að vottunin myndi verða felld eftir fimmta árið,“ segir Axel.

Tíu selir verða að 620 selum

Við mat á meðafla er notast við upplýsingar úr meðaflaskýrslum fuglafriðunarsamtakanna Birdlife International og Hafrannsóknastofnunar, en gögn stofnunarinnar byggjast á gögnum úr veiðieftirlitsferðum Fiskistofu þar sem meðafli úr 57 veiðieftirlitsferðum árið 2016 er lagður til grundvallar.

„Aðferðafræðin er sú að þessum veiðieftirlitsferðum er deilt í fjölda landana það árið, sem voru rúmlega 3.500, og þannig fæst stuðullinn 62 sem notaður er til að uppreikna allan afla úr umræddum veiðieftirlitsferðum,“ segir Axel.

Árið 2016 veiddust tíu landselir sem meðafli í eftirlitsferðum Hafrannsóknastofnunar, og voru þeir reiknaðir upp í fjöldann 620 á landsvísu. Talið er að stofninn telji rúmlega 7.600 dýr og því veiddust þetta ár átta prósent af stofninum sem meðafli, samkvæmt útreikningum Hafrannsóknastofnunar.

„Algjörlega útilokað“

Alls veiddust á sama tíma 46 útselir, þar af nánast allir í þremur eftirlitsferðum við Vestfirði og í innanverðum Breiðafirði, og voru þeir reiknaðir upp í fjöldann 2.870 á landsvísu. Axel segir þá niðurstöðu afar merkilega, enda hafi stærð stofnsins síðast verið metin í kringum 4.200 seli, árið 2012. Samkvæmt þessum útreikningum ættu því 68% stofnsins að veiðast á hverju ári sem meðafli.

„Nú er komið nýtt stofnmat sem hljóðar upp á 6.000 seli og er því um að ræða 50% fjölgun á sex árum. Það vekur upp spurningar um áreiðanleika þessara talna sem verið er að vinna með.

Þetta stenst enga skoðun. Ef þetta væri rétt gerðu menn vart annað en að draga sel um borð,“ segir Axel.

„Í Hafró-skýrslunni segir að vísu að tölurnar séu svo háar að þetta sé næstum ómögulegt. En setja þau setja tölurnar samt sem áður fram.“

Hann bendir einnig á að á árum áður, þegar selveiðar voru taldar til hlunninda, hafi margoft komið fram að selastofnarnir þyldu vel um tíu prósenta veiðiálag ef að mestu væru veiddir kópar eða vetrungar.

Fjórfaldur munur á gögnum

Sextán teistur veiddust í þeim eftirlitsferðum sem Hafrannsóknastofnun uppreiknar, og voru þær reiknaðar sem 998 teistur í heildina eða tvö prósent af stofninum. Athuganir Birdlife skiluðu hins vegar 35 teistum og þar af 29 í innanverðum Breiðafirði. Þær reiknast sem 4.244 teistur, eða um 9% af efri mörkum stofnstærðar.

„Þarna er um að ræða rúmlega fjórfaldan mun, miðað við skýrslu Hafró,“ segir Axel og bendir á að vegna varúðarreglu virðist sem vottunarstofan notist ávallt við hæstu mögulegu tölur sem gefist, hvort sem þær komi frá fuglafriðunarsamtökum eða Hafrannsóknastofnun. Axel segist einnig hafa furðað sig á forsendum uppreikningsins. Sannað sé að teista veiðist ekki á meira dýpi en sem nemur 15 metrum og að meðaldýpið sem hún veiðist á sé í kringum sjö til átta metrar.

„Árið 2016 eru dýpisskráningar úr afladagbókum 3.587 talsins, allt frá fjórum metrum og niður á 157 metra. Aðeins 697 af þessum skráningum voru á minna dýpi en fimmtán metrar. Hinar 2.890 ferðirnar, eða áttatíu prósent af öllum veiðiferðum, hefðu því átt að vera útilokaðar við uppreikning á teistu sem meðafla. Það var ekki gert og það finnst okkur óskiljanlegt,“ segir Axel.

Hefðu ekki átt að teljast með

„Við fáum þau svör að ekki séu til betri gögn. Þetta er mjög bagalegt og ber vott um lélega vísindamennsku. Þau hafa ef til vill ekki betri gögn, en þau hefðu getað unnið öðruvísi úr gögnunum,“ segir Axel. „Það er hægt að skipta gögnunum upp eftir tíma, tegundasvæðum, dýpi og hvaðeina. En við vonumst til að þær veiðieftirlitsferðir sem farnar voru síðastliðið sumar skili niðurstöðum sem auðveldara verður að nota, með tilliti til athugasemda sem við höfum gert við uppreikning meðaflans.“

Bendir hann á að víða erlendis þekkist það, þegar meðafli sé uppreiknaður, að undanskilin séu þau svæði þar sem viðkomandi tegund haldi sig ekki.

„Það sem við mótmælum sérstaklega er að svæðin fyrir norðan og austan, sem hafa ekki teistuna, skarfinn og útselinn í sama magni, séu ekki undanskilin. Samanlagður veiðileyfafjöldi á þessum svæðum er 53% af heildinni á landinu. Það hefði varla neitt átt að uppreiknast á þessi svæði.“

Varúðarmörk ekki skilgreind

Augljóst sé af þessu, segir Axel, að uppreikningur á meðafla úr eftirlitsferðum sé afar vandmeðfarinn. Ef notast eigi eingöngu við eftirlitsferðir Fiskistofu þurfi þekja þeirra, sem nú er 1,7% af veiðiferðum, að aukast.

„Veiðieftirlitið miðast við áhættumat út frá þorskmeðafla en ekki meðafla sjávarspendýra og sjófugla. Það er alveg ljóst að ef ekki á að byggja á gögnum frá þeim sem stunda þessar veiðar verður að skipuleggja eftirlitið á annan hátt.“ Veiðieftirlitið þurfi að framkvæma af handahófi til að útreikningarnir verði sem réttastir. „Markmið veiðieftirlits og vísinda fara illa saman hvað varðar aðferðir upplýsingasöfnunarinnar.“

Axel gagnrýnir einnig að umrædd varúðarmörk sem notuð eru til viðmiðunar séu hvergi skilgreind.

„Ég hef reynt að fá uppgefið frá Náttúrufræðistofnun og þeim aðilum sem sjá um vottunina; þegar við erum með stofnstærðir af einhverri tiltekinni stærð, hvað þolir viðkomandi stofn? Hvað er ásættanlegt veiðiálag? Við þessum spurningum fást engin svör. Samt eru þetta grundvallarspurningar. Svo virðist sem þetta sé algjörlega matskennt. Það er engin tala eða nokkur mörk sem miðað er við. Matið virðist vera hundrað prósent huglægt.“

Þurfi uppfærð stofnmöt

Í aðgerðaáætlun, sem samþykkt hefur verið af vottunarstofunni og er ætlað að stuðla að því að endurheimta vottun MSC, er í grófum dráttum lagt til að bætt verði skráning á meðafla hjá sjómönnum, net verði ekki lögð grynnra en á 15 metra dýpi og að lokað verði þeim svæðum þar sem vænta megi meiri meðafla sels og skarfa.

Axel segir að innan raða smábátasjómanna sé yfirgnæfandi meirihluti fyrir því að farið verði varlega í að verða við þessum kröfum.

„Þau gögn sem liggja að baki niðurfellingu vottunarinnar benda til þess að byrja þurfi á að fá uppfærð stofnmöt á þeim tegundum sem um ræðir og að uppreikna þurfi meðafla í samhengi við tegundadreifingu, dýpi og árstíma,“ segir hann.

„Sjómenn okkar eru þeirrar skoðunar að meðafli við veiðar þeirra á þeim tegundum sem hér um ræðir geti ekki verið aðalástæða fyrir fækkun í viðkomandi stofnum, ef um fækkun er að ræða. Nefna má að litið hefur verið á selinn sem meindýr í íslenskri náttúru af hálfu greinarinnar og yfirvalda og að greitt var fyrir að drepa hann allt til síðustu áramóta.“

Þá megi enn hver sem er veiða sel án veiðileyfis, og séu þar engar magntakmarkanir á.

Er vottunin nauðsynleg?

„Einnig má nefna að við skotveiðar á teistu var árlega veitt meira en tvöfalt það magn sem Hafró reiknaði út sem meðafla við grásleppuveiðar, en skotveiðar á teistu hafa verið bannaðar frá síðasta ári.“

Axel segir að eftir að vottun fékkst bendi ekkert til þess að það verð sem grásleppusjómenn fá fyrir sinn hlut hafi hækkað. Varan sé að vísu mjög háð framboði og eftirspurn og því sé erfitt að reikna út áhrif vottunarinnar einnar og sér.

„Við getum held ég öll verið sammála um að hér við land verði stundaðar sjálfbærar veiðar, á grásleppu sem og öðrum tegundum. En því má ekki gleyma, að vottun um sjálfbærni annars vegar og sjálfbærar veiðar hins vegar er ekki sami hluturinn. Við getum og munum viðhalda sjálfbærum veiðum án þess að til þurfi að koma alþjóðlegt fyrirtæki, sem innheimtir svo gjald í hlutfalli við verðmæti þeirrar vöru sem seldar eru með merkjum vottunarinnar.“

Viðtalið birtist fyrst í síðasta sérblaði 200 mílna um sjávarútveg, sem fylgdi Morgunblaðinu 14. desember.

Tengdar fréttir

Smábátaveiðar

Góð aflabrögð hjá bátunum á Suðureyri

• Lýsa áhyggjum af línuívilnun
• Bjóða milljarð í þorskkvóta
• Aðalfundur LS haldinn í fertugasta sinn
• Strandveiðiflotinn skilaði 5 milljörðum króna

» Fleiri tengdar fréttir

Grásleppuveiðar

Sakar Þórarin Inga um brot á siðareglum

• Álag á starfsfólki vegna grásleppukvóta
• Þó nokkur munur á kvóta og fjölda báta
• Þrjár útgerðir umfram hámark í grásleppu
• Yfir 100 skip fá ekki grásleppukvóta

» Fleiri tengdar fréttir

Bandarískt innflutningsbann

Óljóst hvenær umsókn Íslands verður afgreidd

• Innflutningsbanninu frestað á ný
• Enn stefnir í innflutningsbann á íslenskar afurðir
• Mikil óvissa tengd grásleppuveiðum
• Telja sig ranglega sakaða um dauða 1.400 sela

» Fleiri tengdar fréttir