Mjög fá börn í níunda og tíunda bekk Réttarholtsskóla eru með eins stundatöflu og börn sem þurfa á stuðningi að halda eða frekari áskoranir fá það í gegnum þær námsleiðir sem þau velja. Þetta getur skólinn gert í krafti stærðarinnar og mannauðs en 400 börn eru í skólanum sem er safnskóli á unglingastigi, segir Jón Pétur Zimsen aðstoðarskólastjóri. Jón Pétur hefur starfað við skólann í rúm 20 ár en hætti sem skólastjóri fyrir rúmu ári síðan. Hann starfaði tímabundið sem aðstoðarmaður Lilju Daggar Alfreðsdóttur, mennta- og menningarmálaráðherra, en er kominn heim í Réttó.

Réttarholtsskóli hefur verið safnskóli á unglingastigi allt frá stofnun árið 1956 eða í rúm 60 ár. Um 400 nemendur eru í skólanum og flestir þeirra koma úr Bústaða- og Smáíbúðahverfi, Fossvogshverfi og Grófinni en auk þess stunda margir nemendur úr öðrum hverfum og sveitarfélögum nám við Réttarholtsskóla. Nemendum við skólann hefur fjölgað mikið á síðustu árum en ekki er langt síðan þeir voru innan við 300 talsins. 

Reynt að höfða til flestra með auknu námsframboði

Nemendur í Réttarholtsskóla hafa staðið sig mjög vel í PISA-könnunum og öðrum þáttum sem kannaðir eru s.s. einelti, líðan, ánægja foreldra ofl. Fyrir nokkrum árum var ákveðið innan skólans að grípa til aðgerða varðandi bráðger börn á sama tíma reynt er höfða til sem flestra. „Við eigum auðveldara með það en margir aðrir skólar þar sem þetta er stór safnskóli með mikinn mannauð. Þetta skilar árangri, nemendum líður enn betur, skólamenningin er jákvæð og drífandi og allir leggjast á árarnar til að skapa sem allra bestu aðstæður fyrir nemendur þannig að þeir nái að fóta sig og þroskist. Hliðarafurðir eru svo árangur í skólastarfi t.d. í PISA-könnuninni árið 2012 og 2015 og vonandi 2018,“ segir Jón Pétur. 

Að hans sögn var skoðað hvernig hægt væri að kafa dýpra í kennslu í ýmsum bóklegum greinum og boðið uppá enn meira val í verk- og listgreinum. „Með öðrum orðum við jukum námsframboð nemenda og ákváðum einnig að þeir fengju líka tækifæri til að dýpka sig í mörgum fögum með því að bjóða upp á nokkra valáfanga ýmsum námsgreinum. Þetta hefur haldist svona síðan. Hér eru um 130-140 börn í árgangi þannig að þetta er mögulegt en er mun erfiðara, að ég held, í fámennum skólum,“ segir Jón Pétur.

Meðatal Réttarholtsskóla 2015 er hærra en þess ríkis sem skoraði hæst innan OECD mbl.is/Hari

„Stundum flókið að koma til móts við alla en við reynum. Kennarar hafa metnað fyrir að veita þessum nemendum kennslu við hæfi líkt og öðrum sem hér stunda nám. Það sem hins vegar skiptir mestu og er það mikilvægasta í starfi hvers skóla er að krökkum líði sem best. Það skiptir miklu meira máli en þau æði áfram í námi,“ segir hann. Það að tengjast nemendum og skapa þannig skólamenningu að allir fái sinn sess og fái að vera þeir sjálfir, að allir skipti máli, eykur líkurnar mikið á því árangur náist.

Börn sem þurfa aukinn stuðning fá hann í gegnum þær námsleiðir sem þau velja. Nemendur geta verið í minni hópum með meiri stuðning sem miðar að því að allir nemendur bæti við þekkingu sína í náminu. Í stað þess að vera í námsumhverfi sem viðkomandi nemandi ræður kannski ekki við, segir Jón Pétur og segir að reynt sé að klæðskerasauma nám hvers og eins nemenda við skólann. „Auðvitað tekst það ekki alltaf í öllum tilvikum en við gerum okkar besta,“ segir Jón Pétur og segir að unglingarnir velji sjálf, í samráði við kennara og foreldra, hvaða leið þau taka í náminu. 

Í síðustu PISA-könn­un­um hef­ur hlut­fall ís­lenskra nem­enda sem standa sig af­bragðsvel farið lækk­andi og var ein­ung­is 3,8% árið 2015. Þessu er aftur á móti öfugt farið í Réttarholtsskóla þar sem nemendum gekk vel í PISA árið 2012 og enn betur 2015. Fróðlegt verður að sjá hver árangur nemenda skólans hefur verið 2018 en það liggur ekki fyrir fyrr en í desember, segir Jón Pétur. Það er ánægjulegt að meðatal skólans 2015 er hærra en þess ríkis sem skoraði hæst innan OECD. Hann tekur fram að PISA-könnunin sé ekkert algilt mælitæki en í dag sé þetta eina leiðin, fyrir þetta aldurbil, til þess að sjá hvernig nemendur hér á landi standi sig í alþjóðlegum samanburði í þeim þáttum sem PISA mælir.

„Námsskráin og matsviðmiðin áttu að vera tæki til samræmingar þannig að nemendur væru metnir á jafnréttisgrunni úr námskránni sem því miður virðist ekki hafa náð í gegn,“ segir Jón Pétur. mbl.is/Hari

Hefði þurft meiri kraft í innleiðinguna og forystu 

Eitt af því sem hefur verið gagnrýnt harðlega af foreldum, nemendum og skólafólki í samtölum við blaðamann er innleiðing á nýjum hæfni- og matsviðmiðum með breytingunum sem gerðar voru á aðalnámskrá árið 2011 og 2013. Foreldrar sem blaðamaður hefur rætt við kvarta yfir mismunandi túlkun á þessum viðmiðum, A í einum skóla þýði ekki endilega það sama og A í öðrum og koll af kolli. Óttast ýmsir að þetta geti haft áhrif á stöðu barna þeirra þegar sótt er um framhaldsskóla með þeim afleiðingum að nemandi sem kemur úr skóla þar sem hærri einkunnir eru gefnar fái frekar inni í skóla en sá sem kemur úr skóla þar sem ekki sama einkunnabóla ríkir. 

Jón Pétur segir að ef þetta er upplifun foreldra, nemenda og skólafólks virðist sem innleiðingin hafi ekki tekist sem skyldi. „Þetta á að vera alveg skýrt en ég tel að það hafi þurft meiri kraft í innleiðinguna og forystu,“ segir hann og bætir við að skólastjórnendur hefðu væntanlega þurft meiri aðstoð því þetta var ekki bara stigsbreyting heldur eðlisbreyting á skólastarfi í heild sinni. Í þessari námskrá er einblínt á hæfni síður en þekkingu. Nú eru Svíar t.d. að endurskoða sína námskrá og ætla að setja fókusinn meira á þekkingu enda er hún undirstaða hæfni. Þeir hafa verið í svipuðum vanda og við, með keimlíka námskrá, þar sem árangur, vinna og skilningur á hæfnimiðari námskrá hefur ekki skilað því sem menn ætluðu sér.

„Það þarf mikla innleiðingu, aðstoð og hjálp þegar jafn stór breyting og þessi er gerð. Tölurnar voru kannski t.d. niðurstaða af þriggja mánaða námsefni eða eins árs á meðan bókstafirnir eru vísun í ákveðinn samræmdan texta sem allir eiga að fara eftir skv. lögum. Í tölueinnkunum gat t.d. verið ólíkt vægi vinnueinkunnar eða þekkingareinkunnar, í mismunandi skólum, í lokaeinkunn og einnig voru viðmið fyrir tölurnar ekkert samræmd. Námsskráin og matsviðmiðin áttu að vera tæki til samræmingar þannig að nemendur væru metnir á jafnréttisgrunni úr námskránni sem því miður virðist ekki hafa náð í gegn,“ segir Jón Pétur.

„Við sem samfélag verðum að hjálpa krökkunum að takast á við þá ábyrgð sem fylgir tækninni og samfélagsmiðlum." mbl.is/Hari

Flóknara að meta hæfni en þekkingu

Að hans sögn getur verið flóknara að meta hæfni en þekkingu og oft erfiðara. Eðlilega þyki foreldrum, börnum og kennurum sérstakt þegar tækið (námskráin) er ekki notað eins og á að nota það. Þetta þurfi að laga enda vilji kennarar vinna vinnuna sína vel og ekki upplifa óöryggi. 

Spurður út í starf kennara segir Jón Pétur að á sama tíma og kennsla er eitt erfiðasta starf í heimi sé það um leið mest gefandi og mikilvægasta starf í heimi. „Þess vegna er svo mikil hætta á að fólk brenni út þegar það eigi erfitt með að vinna eftir því sem námskráin boðar. Kennari verður að gæta þess að koma á móts við sem flesta krakka og þá eru þau líklegri til samstarfs. Ég upplifi það að viðhorfið til kennara og grunnskólans sé að breytast og þar skiptir miklu máli það átak sem menntamálaráðuneytið fór í ásamt háskólum við að hvetja fólk til kennaranáms. Það er unnið frábært starf í öllum skólum um allt land vil ég meina og fullt af frábæru hugsjónarfólki sem starfar við kennslu,“ segir Jón Pétur.

Hann segir mikið álag á ungu fólki í dag og líf þeirra nánast í beinni útsendingu á samfélagsmiðlum. Þetta þurfi skólafólk að hafa í huga og vera stanslaust á verði og vakandi fyrir öllu því sem getur getur farið af stað þegar allt gerist svona hratt.

„Hér skiptir svo miklu að tengjast krökkunum og hlusta á þá. Að börn finni að þau skipti máli og í skólanum séu þau komin á svæði þar sem þeim líði vel og upplifi öryggi. Að þau upplifi skólann þannig að þau geti farið til fullorðna fólksins rætt við það um öll mál. Að traust ríki innan skólans og milli skólans og heimila,“ segir Jón Pétur.

Hann segir að margt sé hægt að gera til að tryggja að svo sé. Meðal annars með því að ræða við börnin um að bera ábyrgð. Að níða ekki skóinn af öðrum á netinu enda vitir þú aldrei hvenær er komið að þér eða hvaða áhrif neikvæðar athugasemdir  og skilaboð hafa á aðra.

„Við sem samfélag verðum að hjálpa krökkunum að takast á við þá ábyrgð sem fylgir tækninni og samfélagsmiðlum. Tæknin er komin til að vera og við þurfum að læra að nota hana á ábyrgan hátt. Sýna ábyrgð í rafrænum samskiptum, hvort heldur sem það eru samskipti manna á milli eða á milli skóla og heimilis,“ segir Jón Pétur Zimsen.