Evrópusambandið hefur þráast við að koma á fullri fríverslun með sjávarafurðir í gegnum samninginn um Evrópska efnahagssvæðið (EES). Þetta kom fram í ræðu sem Guðlaugur Þór Þórðarson utanríkisráðherra flutti á málstofu um áhrif EES-samningsins á íslenskt samfélag sem fram fór í Háskólanum í Reykjavík á miðvikudaginn.
„Það er einnig okkar markmið að koma á fullri fríverslun með fisk en ESB hefur þráast við að fella niður tolla á tilteknar fiskafurðir,“ sagði utanríkisráðherra þar sem hann fjallaði um það hvar Íslendingar þyrftu að gæta betur að hagsmunum sínum vegna aðildarinnar að EES-samningnum. Fyrir ári lét Guðlaugur Þór hliðstæð orð falla á Alþingi þar sem hann sagði sambandið ekki hafa tekið lægri tolla fyrir Ísland inn á markað þess í mál.
Ráðherrann ræddi þar um fyrirhugaða útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu og sagði tækifæri felast í útgöngunni fyrir Ísland til þess að ná betri viðskiptakjörum við Bretland en landið nyti í dag í gegnum EES-samninginn. Þessi orð Guðlaugs Þórs eru í samræmi við skýrslu utanríkisráðuneytisins um útgöngu Breta sem kom út í nóvember 2017:
„Jafnvel þótt EES-samningurinn feli í sér góð viðskiptakjör fyrir útflutning til Bretlands og að stærstur hluti íslensks útflutnings til Bretlands njóti annað hvort tollfrelsis eða tollaívilnana þá tryggir EES-samningurinn ekki fullt tollfrelsi í viðskiptum með sjávarafurðir,“ segir í skýrslunni. Þar með sköpuðust tækifæri til betri viðskiptakjara við Bretland.
Hefur ekki enn skilað árangri
Fyrir ári var greint frá því í Morgunblaðinu að Evrópusambandið hefði samið um víðtækan fríverslunarsamning við Kanada þar sem gert væri ráð fyrir 100% tollfrelsi fyrir sjávarafurðir og 98% tollfrelsi fyrir innflutning til sambandsins í heild sem eru betri kjör en felast í EES-samningnum. Síðan hefur sambandið samið um hliðstæð kjör við Japan.
Guðlaugur Þór sagði við Morgunblaðið af þessu tilefni að málið hefði verið tekið upp við Evrópusambandið í nóvember 2017. „Það er auðvitað orðið svolítið sérstakt þegar Kanada hefur betri aðgang fyrir sjávarafurðir en EFTA/EES-ríkin. Við erum að sækja á þá með þetta.“ Sérstök kjör inn á innri markað Evrópusambandsins fyrir sjávarafurðir voru ein af helstu rökunum fyrir aðild Íslands að EES-samningnum fyrir aldarfjórðungi.
Samkvæmt orðum utanríkisráðherra á málþinginu um EES-samninginn, sem fram fór í Háskólanum í Reykjavík, er ljóst að sú vinna hefur að minnsta kosti enn sem komið er ekki skilað árangri.