Fréttaskýring: Leitin að bin Laden

Spurningar hafa vaknað um hollustu hers og leyniþjónustu Pakistans við Bandaríkin í hernaðinum gegn hryðjuverkanetinu al-Qaeda eftir að bandarísk sérsveit skaut Osama bin Laden til bana í árás í Pakistan í fyrradag.

Talið hafði verið í mörg ár að bin Laden væri í felum í fjöllum í norðvesturhluta Pakistans, á einu af einangruðustu landsvæðum heims, eða innan landamæra Afganistans. Sagt var eftir hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11. september 2001 að bin Laden byggi aldrei lengi á sama stað, heldur flytti sig frá einum helli til annars til þess að forðast handtöku.

Ólíkt Saddam Hussein, sem fannst í holu við bóndabæ í Írak árið 2003, fannst Osama bin Laden í dýru stórhýsi í borginni Abbottabad, um 100 km norðan við pakistönsku höfuðborgina Islamabad. Hermt er að húsið hafi verið um 800 metra frá herforingjaháskóla pakistanska hersins. Á meðal herforingja sem hafa útskrifast frá skólanum eru yfirhershöfðingi landsins og yfirmaður leyniþjónustu hersins, ISI.

Að sögn blaðsins The Financial Times vekur þetta grunsemdir um að Pakistansher leiki tveimur skjöldum, að yfirmenn í hernum séu hallir undir íslamska öfgamenn og landið sé notað sem bækistöð fyrir alþjóðlega hryðjuverkastarfsemi. „Aðstæðurnar eru enn óljósar, en við þurfum að komast að því hvernig á því stendur að illræmdasti hryðjuverkamaður heimsins fannst nálægt bækistöð hersins,“ hefur blaðið eftir vestrænum stjórnarerindreka í Islamabad.

Margra ára rannsóknarvinna

Bandarísk stjórnvöld höfðu lagt 25 milljónir dollara, jafnvirði tæpra þriggja milljarða króna, til höfuðs bin Laden sem var efstur á lista yfir þá hryðjuverkamenn sem Bandaríkjamenn hafa lagt mesta áherslu á að handtaka eða drepa. Hermt er að bandaríska leyniþjónustan hafi komist á slóð bin Ladens þegar hún komst að dvalarstað eins af sendiboðum hans.

Leyniþjónustan hafði í mörg ár leitað upplýsinga um nánustu samstarfsmenn bin Ladens og hafði sérstakan áhuga á einum af fáum sendiboðum sem hryðjuverkaleiðtoginn treysti. Fangar í Guantánamo-fangelsinu á Kúbu sögðu frá dulnefni mannsins við yfirheyrslur og lýstu honum sem skjólstæðingi Khalids Sheikh Mohammeds, sem viðurkenndi að hafa verið heilinn á bak við hryðjuverkin 11. september 2001.

Leyniþjónustan komst síðan að réttu nafni sendiboðans fyrir um það bil fjórum árum. Um tveimur árum síðar fékk leyniþjónustan upplýsingar um að hann byggi í grennd við Íslamabad og í ágúst síðastliðnum komst hún að því að hann bjó með bróður sínum í stóru húsi í Abbottabad.

Grunsamlegt hús

Leyniþjónustumennirnir áttuðu sig strax á því að þetta var ekkert venjulegt hús. Það reyndist vera um 2.500 fermetrar, þriggja hæða og margfalt stærra en önnur hús á svæðinu. Fáir gluggar eru á húsinu og umhverfis það er rúmlega fimm metra hár múr með gaddavír og eftirlitsmyndavélum. Tvö öryggishlið eru við húsið en engar símalínur liggja inn í það. Engar nettengingar eru í húsinu og leyniþjónustumennirnir tóku eftir því að öllu sorpi var brennt á lóðinni.

Húsið var reist árið 2005 og verðmæti þess er áætlað um milljón dollarar, eða rúmar 110 milljónir króna. Eftir að hafa fylgst með húsinu í nokkra mánuði komst leyniþjónustan að þeirri niðurstöðu að það hlyti að vera dvalarstaður einhvers hátt setts manns innan al-Qaeda, líklega bin Ladens.

Um miðjan febrúarmánuð taldi leyniþjónustan miklar líkur á því að bin Laden dveldi í húsinu og byrjaði að skipuleggja hugsanlega árás á það. 14. mars sat Barack Obama Bandaríkjaforseti fyrsta fundinn í þjóðaröryggisráði sínu um aðgerðina. Ráðið kom alls fimm sinnum saman til að ræða málið næstu sex vikurnar. Obama fyrirskipaði síðan árásina á föstudaginn var.

Árásinni hefur ekki verið lýst í smáatriðum, en hermt er að sérsveitarmennirnir hafi verið fluttir með tveimur eða þremur þyrlum. Bin Laden var skotinn í höfuðið og líki hans var síðar sökkt í sjóinn „í samræmi við íslamska hefð“, að sögn bandarískra embættismenna. Þeir sögðu að stjórnvöldum í Pakistan hefði ekki verið skýrt frá árásinni fyrirfram. 

Segjast hafa fylgt íslömskum reglum

Líki bin Ladens var sökkt í sjóinn í Arabíuflóa í samræmi við reglur íslams, að sögn bandarísks embættismanns. Hann sagði að líkið hefði verið þvegið, vafið hvítu laki og sett í poka í flugmóðurskipinu USS Carl Vinson. Herforingi las íslamskan texta sem var þýddur á arabísku áður en líkinu var sökkt. Íslamskur trúarleiðtogi í Kaíró sagði þó að það samræmdist ekki reglum íslams að sökkva líki múslíma í sjó.

Leiðtoginn örugglega fallinn í valinn?

Embættismenn í Washington segja að DNA-sýni sanni að um bin Laden hafi verið að ræða, gengið hafi verið úr skugga um það áður en líkið var brennt. Spurningin er hvort tortryggnir múslímar trúa því.

Skömmu eftir að skýrt var frá falli bin Ladens birti hin virta AP-fréttastofa mynd af blóðugu líkinu, með sári á andliti. Fljótlega kom í ljós í rannsókn sem vefsíðan msnbc.com stóð fyrir að nær örugglega var um fölsun að ræða og AP dró myndina til baka.

Óljóst hver fær vísbendingarlaunin

Bandaríkjamenn settu 25 milljónir dollara, sem svarar nær þrem milljörðum króna, til höfuðs bin Laden en óljóst er hver fær féð. Að sögn AP-fréttastofunnar koma nokkrir til greina sem veittu eða komust yfir vísbendingar um felustað hryðjuverkaleiðtogans. Utanríkisráðuneytið í Washington mun ekki gefa upp nöfnin. Er það skiljanlegt þar sem félagar bin Ladens væru vísir til að leita umrætt fólk uppi.