Malala komin til Bretlands

Hin 14 ára gamla pakistanska stúlka Malala Yousafzai er komin til Bretlands. Talibanar skutu hana í höfuðið, m.a. fyrir að krefjast aukinnar menntunar. Stúlkan er meðvitundarlaus og í öndunarvél en mun nú fá læknisþjónustu á Queen Elizabeth-sjúkrahúsinu í Birmingham. Á sama sjúkrahúsi fá breskir hermenn sem særst hafa alvarlega í Afganistan læknisþjónustu.

Tilræði í Pakistan vekur óhug

Ótti talibana við menntun kvenna er slíkur að á þriðjudag í síðustu viku ruddi útsendari þeirra sér leið inn í skólabíl í Swat-dal í Pakistan og skaut 14 ára stúlku, sem hefur barist fyrir rétti stúlkna til skólagöngu, í höfuðið. Malala Yousafzai er enn ekki úr lífshættu. Skotið fór í gegnum höfuð hennar og hafnaði í öxlinni, rétt við mænuna. Hún fór í aðgerð og kúlan var fjarlægð.

Talibanar lýstu yfir ábyrgð á tilræðinu, sögðu að hún hefði verið „tákn vestrænnar menningar á svæðinu; hún var opinber talsmaður hennar“ og sögðust myndu reyna að myrða hana á ný ef hún næði sér. Árásin á Yousafzai hefur vakið hörð viðbrögð í Pakistan og verið fordæmd um allan heim.

Okkar verstu martraðir

Ýmsir segja að skotárásin ætti að verða til þess að þeir, sem vilji friðþægjast við talibana, átti sig á villu síns vegar. Dálkahöfundurinn Ayaz Amir sagði að ódæðisverkið væri birtingarmynd þess „að hafa árum saman leikið sér að eldinum og búið til djöfla og Frankensteina sem við hefðum átt að átta okkur á að myndu koma okkur í koll og verða okkar verstu martraðir“.

Yousafzai sýndi mikið hugrekki þegar hún hóf baráttu sína fyrir menntun stúlkna fyrir þremur árum. Talibanar höfðu þá náð yfirráðum í Swat-dal, sem kallaður hefur verið Sviss Pakistans. Þeir brenndu skóla fyrir stúlkur og héldu íbúunum í greipum skelfingar þar til herinn skarst í leikinn 2009. Þeir hröktu talibanana í burtu úr dalnum, en hefur ekki tekist að losa um ítök þeirra í héruðum eins og Waziristan og tilræðið á fimmtudag vekur spurningar um hvort þeir ætli að láta til skarar skríða á ný í Swat.

Byrjaði að blogga 11 ára

Yousafzai vakti athygli heimsins á kúgunaraðferðum talibana þegar hún fór að blogga á vef breska ríkisútvarpsins, BBC. Þá var hún aðeins 11 ára, en barátta hennar var í þágu þúsunda stúlkna um allan norðvesturhluta Pakistans þar sem öfgamenn úr röðum talibana hafa náð fótfestu.

Bann talibana við menntun kvenna var kveikjan að mótmælum Yousafzai. „Ég var mjög hrædd þegar ég sá lík hanga í snörum í Green Chowk í Swat, en ákvörðun vígamanna um að banna stúlkum að ganga í skóla var mér mikið áfall og ég ákvað að spyrna gegn öflum afturhalds,“ sagði Yousafzai í pallborðsumræðum í Mingora í janúar. „Það var mjög sárt fyrir mig og bekkjarfélaga mína að heyra þær fréttir að skólanum okkar yrði ef til vill lokað og við fengjum ekki að ná okkur í menntun.“

Dagbók kornblómsins

Yousafzai byrjaði að skrifa á vef BBC í janúar 2009. Dagbókarfærslur hennar birtust reglulega í fjóra mánuði undir nafninu „Gul Makai“ (garðakornblómið). Þar endurspeglaði hún hlutskipti skelfingu lostinna skólafélaga, fjölskyldu og nágranna sinna. Yousafzai fékk friðarverðlaun Pakistans fyrir skrif sín. Héraðsstjórnir í landinu heiðruðu hana einnig og styrktu. Viðbrögðin urðu henni hvatning til að setja á fót góðgerðarsamtök, Menntastofnun Malölu.

„Talibanar eyðilögðu 400 skóla í Swat og mig langar til að vinna að endurreisn eyðilagðra skóla til að nemendur á þessum svæðum eigi þess kost að fá menntun,“ sagði Yousafzai, sem kveðst vilja láta gott af sér leiða í pólitík þegar hún lýkur skólagöngu.

Menntun færir konum vald og rödd. Þess vegna stendur talibönum ógn af stúlkum eins og Yousafzai, sem krefjast menntunar og vilja láta til sín taka. Hún bauð þeim birginn og nú berst hún fyrir lífi sínu.

Vígamaður talibana reyndi á þriðjudag að myrða 14 ára stúlku, sem bauð þeim birginn. Hún liggur nú milli heims og helju. Tilræðið hefur vakið óhug í Pakistan og verið fordæmt um allan heim, en talibanar hóta að reyna aftur lifi hún af.

Milljónir stúlkna um allan heim eru dæmdar til fátæktar vegna þess að þær njóta ekki skólagöngu. Þetta segir í skýrslu Sameinuðu þjóðanna sem ber heitið „Vegna þess að ég er stúlka: staða stúlkna í heiminum 2012“, sem gefin var út á fimmtudag í tilefni af fyrsta alþjóðlega degi stúlkunnar. „Talið er að 75 milljónir stúlkna vanti í skóla um allan heim, sem er alvarlegt brot á réttindum og gríðarleg sóun á hæfileikum æskunnar,“ sagði í kynningu á skýrslunni.

Ungmenni í Pakistan hafa mótmælt árás Talibana Malölu Yousafzai. AFP