Grimmdarfrost í deilu um hlýnun

Á vefsíðu Geimferðastofnunar Bandaríkjanna, NASA, segir: „97% loftslagsfræðinga eru sammála um að þróunin í hlýnun loftslags undanfarin 100 ár sé mjög líklega af mannavöldum.“ En aðeins er hægt að slá einu föstu um loftslagið: það er ekki óumbreytanlegt, það sveiflast og gerði það löngu áður en menn komu til sögunnar. Skipst hafa á ísaldir og hlýskeið, síðustu ísöld lauk fyrir 10000-12000 árum.

Hlýnunin er sögð vera af mannavöldum vegna þess að með því að nota jarðefnaeldsneyti, kol, olíu og gas, losum við koldíoxíð og fleiri varasamar lofttegundir. Segir kenningin sem byggð er á hermilíkönum. En forsendur geta auðveldlega breyst og síðasta orðið hefur ekki verið sagt. Enn er spurt þótt margir bregðist þá við eins og yfirstéttarfrúr í teboði á Viktoríutímanum ef minnst var á kynlíf. Slíkum dónum var fleygt út.

Efasemdarmönnum er nú fleygt út af vefsíðum þeirra sem telja öllum spurningum nú svarað um orsakir hlýnunar, umfangið og rétt viðbrögð við henni. En þvert á spár fjölmargra vísindamanna fyrir aldamótin 2000 hefur meðalhiti á jörðinni síðustu 15 árin verið óbreyttur þótt losun koldíoxíðs hafi aukist stórkostlega, einkum vegna iðnvæðingar í tveim fjölmennustu ríkjum heims, Kína og Indlandi. Spárnar hafa brugðist. Hvað ef ekkert breytist í 30 ár, er kenningin þá samt nothæf?

Og þeir sem efast um 97%-staðhæfinguna segja að hún byggist eingöngu á illa unninni könnun frá 2004 þar sem þeir sem ekki voru sammála höfundinum, vísindasagnfræðingnum Naomi Oreskes, hafi verið hunsaðir.

Deilan er margþætt. Í fyrsta lagi er rætt hvort meðalhiti á jörðunni hafi raunverulega hækkað síðustu 100 árin, hversu mikið og hvort það sé óeðlileg þróun, í öðru lagi hvort orsökin sé að einhverju leyti eða öllu leyti af mannavöldum, hvert framhaldið muni verða og loks til hvaða úrræða beri að grípa. Eiga menn einfaldlega að laga sig að breyttu loftslagi, hlýnun sem mun sums staðar verða til góðs, annars staðar valda erfiðleikum? Eða grípa til umfangsmikilla breytinga á orkuframleiðslu/orkunotkun, samgöngutækjum og mörgu öðru sem kostar geysimikið fé?

Langmesta gagnaöflunin hefur farið fram á vettvangi Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna, IPCC. En skýrslur hennar eru mikið torf fyrir aðra en hámenntaða vísindamenn, þess vegna styðjast fréttamiðlar nær algerlega við útdrætti. Og endurvinna fréttir annarra, loftslagsvísindi eru að sjálfsögðu handan við þekkingu nær allra fréttamanna, þeir hafa í mesta lagi nasasjón af þeim. Óhemju flókin eðlisfræði og umræður sem eru mengaðar tilfinningum, áróðri og pólitík.

Olía og mannorðsmorð

Heiftin er mikil og þeir áköfustu hika ekki við mannorðsmorð. Ljóst er að fjölmargir vísindamenn kjósa því að stíga ekki fram á vígvöllinn. Þeir taka ekki afstöðu, vilja ekki taka þátt í leðjuslag þar sem efasemdamenn eru sakaðir um að vera ómerkileg leiguþý fégráðugra olíufyrirtækja. Þeir falsi rannsóknir sínar. Slík rök duga mörgum, hver vill vera í liði með svo vondu fólki? Mestu ætti þó að skipta hvort niðurstöður „leiguþýjanna“ séu studdar vísindarökum.

Séu vísindamenn trúir sinni köllun, heiðarlegri sannleiksleit, eins og þeir eru vafalaust langflestir, eru þeir varfærnir. Og þá er komið að því sem margir efasemdarmenn úr röðum loftslagsfræðinga, óþægu þrjú prósentin, segja. Þeir segja að við ráðum ekki enn yfir þekkingu sem hægt sé að nota til að fullyrða með vissu eitthvað um hlýnun og orsakir hennar. Menn byggi á getgátum. Einn þáttur valdi mikilli óvissu, vatnsgufa sem er áhrifamesta gróðurhúsalofttegundin.

Líkönin sem notuð eru við rannsóknir á loftslaginu skipta tugum og menn deila um það hvaða upplýsingar, talnagögn og fleira, eigi að nota. Gavin Schmidt, loftslagsfræðingur og hönnuður loftslagslíkana, sem í fyrra tók við yfirmannsstöðu hjá GISS, einni af stofnunum NASA, heimsótti nýlega Ísland og tók sterkt til orða um efasemdarmenn. En hann lýsti óvissuvandanum vel árið 2007. Kerfislægar villur séu í öllum líkönum sem valdi því að ekki sé hægt að „sanna“ að ákveðið ferli, byggt á þeim, muni verða reyndin. Ekki megi heldur gleyma að magn koldíoxíðlosunar í framtíðinni sé háð síbreytilegum þáttum eins og hagvexti, tækni og mannfjölgun.

„Ef til vill er betra að líta á loftslagslíkön sem Baedeker [ferðahandbók] fyrir framtíðina, bók sem veitir nokkra hugmynd um hvað við getum rekist á fremur en nákvæma ferðaáætlun,“ sagði Schmidt.