Valgerður Sverrisdóttir, utanríkisráðherra, átti fund með utanríkismálanefnd í gær þar sem hún gerði grein fyrir leynilegum viðaukum sem undirritaðir voru við varnarsamning okkar við Bandaríkin frá 1951. „Viðaukarnir, sem ég hyggst létta leynd af, eru ekki þess eðlis að ástæða sé til þess að halda þeim leyndum lengur, hafi nokkru sinni verið ástæða til þess. Á næstu dögum verða viðaukarnir gerðir opinberir á heimasíðu ráðuneytisins," sagði Valgerður á fundi um öryggis- og varnarmál í dag.

Á fundinum með utanríkismálanefnd í gær fjallaði Valgerður einnig um áðurnefnda áhættugreiningu auk fullgildingar samnings um réttarstöðu liðsafla NATO ríkja hér á landi, en fullgilding samningsins er meðal annars nauðsynleg forsenda þess að hingað geti komið erlendar sveitir til æfinga.

Arfleifð fortíðarinnar
Á fundinum um öryggis- og varnarmál, sem haldinn var í hádeginu í dag, kom fram í máli Valgerðar að eftir brotthvarf varnarliðsins standi Íslendingar einnig frammi fyrir annars konar arfleið fortíðarinnar.

„Allt frá dögum hernáms Breta í síðari heimsstyrjöldinni hafa skot- og sprengjuæfingasvæði verið á Íslandi. Alls er hér um að ræða u.þ.b. 90 svæði sem ná yfir rúmlega 24 þúsund hektara lands. Flest eru þau á Stór-Reykjavíkursvæðinu og Reykjanesi, en nokkur eru á Vesturlandi, Norðurlandi, og á Austfjörðum.

Langstærstu svæðin eru frá tíma seinni heimsstyrjaldarinnar vegna æfinga breska hernámsliðsins og síðar Bandaríkjamanna. Nú bíður okkar það verkefni að ljúka hreinsun þessara svæða. Það mun vera ærin starfi en þar njótum við sprengjusérfræðinga Landhelgisgæslunnar, sem lögum samkvæmt fer með þetta verkefni. Stefnt er að því að á næstu fimm árum verði lokið við gerð úttektar á öllum æfingarsvæðum varnarliðsins og þá verði hreinsun á verstu svæðunum jafnframt lokið," sagði Valgerður.

Samráðsvettvangur um öryggismál
Samkvæmt yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um ný verkefni stjórnvalda við brottför varnarliðsins verður komið á samráðsvettvangi stjórnmálaflokkanna um öryggi Íslands. Segir Valgerður ástæðu til þess að hefja slíkt samráð hið fyrsta og það muni einungis stuðla að frekari miðlun upplýsinga og uppbyggilegum skoðanaskiptum um megináherslur í öryggismálum landsins.

„Auk þess sem þessi pólitíski samráðsvettvangur mun efla umræðu um öryggismál í víðum skilningi er jafnframt nauðsynlegt að stuðla að almennri umræðu um slík mál. Í því skyni má sjá fyrir sér stofnun rannsóknarseturs á sviði utanríkis- og öryggismála, sem fjallað gæti um öryggis- og varnarmál í víðum skilningi, þ.m.t. þætti á borð við samgöngur, umhverfisöryggi, fólksflutninga, þróunarmál og fleira. Tengja mætti hinn pólitíska samráðsvettvang og það alþjóðastarf sem á sér stað hér innan veggja Háskóla Íslands og í öðrum háskólum við starfsemi setursins sem stýrt getur rannsóknum og ráðstefnum til þess að efla faglega umræðu um öryggis- og varnarmál innanlands.

Slíkt setur getur þannig, með dugmikilli forystu, brúað bil frá akademískri umræðu til stefnumótunar. Þátttaka sérfræðinga utanríkisráðuneytisins og jafnvel annarra ráðuneyta í starfsemi setursins myndi styðja akademískar rannsóknir og jafnvel kennslu á þessu sviði. Jafnframt myndi sú gerjun hugmynda sem yrði við tengingu þessara þriggja heima leiða til hugmyndasköpunar og frjórri stefnumótunar.

Í grannríkjum okkar má finna margir ámóta stofnanir sem leita mætti samstarfs við. Þeim stofnunum hefur reynst farsælast að starfa á sjálfstæðum grundvelli í ákveðinni fjarlægð frá háskólasamfélagi og stjórnmálum, en með sterk tengsl við hvort tveggja," sagði Valgerður.