Innlent | mbl | 24.4.2008 | 7:29

Vor í lofti

Sumardagurinn fyrsti er í dag mbl.is/ÞÖK

Sumar og vetur frusu saman að Torfum í Eyjafjarðarsveit í nótt en um fjögurleytið var frostið þar 1 gráða. Samkvæmt upplýsingum frá Veðurstofu Íslands fraus saman á mjög fáum stöðum í nótt, einungis í innsveitum norðaustanlands. Í Reykjavík var 7-8 stiga hiti í nótt. Þykir það boða gott sumar ef vetur og sumar frjósa saman.

Í bók Árna Björnssonar Saga daganna kemur fram að hvarvetna á landinu var eftir því tekið hvort frost væri á aðfaranótt sumardagsins fyrsta svo að vetur og sumar frysu saman. Þótt menn legðu mismikinn trúnað á, var slíkt með fáum undantekningum talið góðs viti. Flestir væntu þess að þá yrði gott undir bú, sem merkti að nytin úr ánum yrði kostgóð og fitumikil. Aðrir höfðu heyrt að mjólkin yrði mikil ef rigndi fyrstu sumarnótt en ekki að sama skapi kostgóð.

Sumir létu sér nægja að huga að skæni á pollum fyrsta sumarmorgun, en mjög algengt var að setja um kvöldið ílát með vatni undir bæjarvegg í skjóli frá morgunsól og vitja um eldsnemma.

En menn gerðu fleira til þess að spá til um hvernig viðraði um sumarið. Til að mynda skiptu farfuglarnir þar máli. Helstu spáfuglarnir voru lóan og spóinn en næstir komu hrossagaukur og þröstur, síðan hrafn og máríátla.

Í bók Árna, Saga daganna, kemur fram að skiptar skoðanir voru um lóuna og töldu menn á sunnan- og vestanverðu landinu að lóan væri lítill spámaður og ills vita ef hún kom mjög snemma en norðan og austan var henni fagnað sem vorboða.

Menn voru hins vegar sammála um að treysta mætti spóanum og öll stórhret mundu úti þegar hann heyrðist langvella.

Á vef Veðurstofu Íslands kemur fram að sumardagurinn fyrsti er í almanakinu talinn annar fimmtudagur eftir Leonisdag sem er 11. apríl hvert ár, eða með öðrum orðum fyrsti fimmtudagur eftir þann 18. Hann er því aldrei fyrr en 19. apríl og ekki síðar en þann 25. Á þessum tíma er hlýnun á vori komin vel í gang, meðalhiti 25. apríl er 0,3 stigum hærri en 19. apríl.

Þó að svalt sé í veðri á þessum tíma er dagurinn vel valinn af forfeðrunum því um þetta leyti skiptir á milli kaldari og hlýrri hluta ársins. Sömuleiðis verða á þessum tíma árviss fjörbrot vetrarins í háloftunum yfir landinu og sumarið tekur við, þá dregur að jafnaði mjög úr afli veðurkerfa.

„

Hæsti hiti sem mælst hefur í Reykjavík á sumardaginn fyrsta frá 1949 að telja er 13,5°C. Það var árið 1998. Ámóta hlýtt var á sumardaginn fyrsta 2004. Á sumardaginn fyrsta 1956 fór hiti ekki niður fyrir átta stig allan sólarhringinn og níu sinnum hefur hámarkshitinn verið yfir 10 stigum. Kaldast var 1949, lágmarkshiti sólarhringsins -8,9°C, og daginn áður var mikið hríðarveður um stóran hluta landsins og samgöngur erfiðar.

Meðalhiti sólarhringsins hefur 12 sinnum verið undir frostmarki á sumardaginn fyrsta í Reykjavík og frost hefur verið 21 sinni nóttina áður. Það hefur gerst fjórum sinnum á tímabilinu frá 1949 að hiti hefur ekki komist upp fyrir frostmark á sumardaginn fyrsta; 1949, en þá var sólarhringshámarkið -2,0 stig, og 1951 var hámarkshiti á sumardaginn fyrsta -0,8 stig. Árin 1967 og 1983 var hámarkshitinn 0°C.

Hæsti hiti sem mælst hefur á landinu á sumardaginn fyrsta frá 1949 er 19,8 stig. Það var á Akureyri 22. apríl 1976. Á sumardaginn fyrsta 1949 var frost um land allt, hæsti hiti á skeytastöðvum þann daginn mældist á Hólum í Hornafirði -0,2 stig. Tveimur árum síðar var hæsti hiti á landinu á sumardaginn fyrsta á Stórhöfða í Vestmannaeyjum 0,0°C.

Lægsti hiti á sumardaginn fyrsta frá 1949 mældist á Barkarstöðum í Miðfirði 1988, -18,2°C. Á þessu sama tímabili hefur það aðeins sex sinnum gerst að hiti hafi hvergi á landinu farið niður fyrir frostmark aðfaranótt fyrsta sumardags og alltaf hefur landslágmarkið verið undir 1°C," að því er fram kemur á vef Veðurstofu Íslands.