Innlent | mbl | 15.7.2008 | 16:22 | Uppfært 17:09

Viðvarandi fólksfækkun í 22 sveitarfélögum

Mesta fólksfækkunin síðasta áratug hefur verið í Árneshreppi á Ströndum. mbl.is/GSH

22 sveitarfélög á landi, einkum þó á Vestfjörðum og Norðurlandi eystra, falla undir skilgreiningu Byggðastofnunar um viðvarandi fólksfækkun á tímabilinu 1996 til 2006. Er þá miðað við 15% fækkun íbúa eða meira.

Þetta kemur fram í skýrslu, sem stofnunin hefur unnið og byggir á byggðaáætlun 2006-2009. Þar var m.a. mælt fyrir um athugun á stöðu byggðarlaga sem glímt hafa við viðvarandi fólksfækkun.

Sveitarfélögin eru Aðaldælahreppur, Árneshreppur, Blönduósbær, Breiðdalshreppur, Dalabyggð, Djúpavogshreppur, Fjallabyggð, Húnavatnshreppur, Kaldrananeshreppur, Langanesbyggð, Norðurþing, Reykhólahreppur, Skaftárhreppur, Skútustaðahreppur, Strandabyggð, Svalbarðshreppur, Sveitarfélagið Skagaströnd, Tálknafjarðarhreppur, Tjörneshreppur, Vestmannaeyjar og Þingeyjarsveit.

Fækkun íbúa í þessum 22 sveitarfélögum á 15 ára tímabili, 1991-2006, var 20,9% og var mesta fækkunin 55,8% í Árneshreppi á Ströndum. Í öllum sveitarfélögunum nema einu voru karlar fleiri en konur og aldursdreifing er víðast hvar skekkt og vantar inn í aldurshópa, t.d. 25-39 ára. Útsvarstekjur á íbúa eru undir landsmeðaltali í öllum þessum sveitarfélögum og fræðslu- og uppeldismál er fjárfrekasti málaflokkur sveitarfélaganna. Yfir 41% starfa eru í landbúnaði, fiskveiðum og fiskvinnslu, en 10 af 22 eru hrein dreifbýlissveitarfélög. Flest sveitarfélaganna liggja langt frá höfuðborginni og eru því utan áhrifasvæðis hennar, en meðalvegalengd til Reykjavíkur er 420 km.

Atvinnuþróunarfélögin unnu stöðumat á viðkomandi svæðum, út frá völdum þáttum, s.s. atvinnu, þjónustu, menntun o.fl. Landfræðiskor Háskóla Íslands gerði þjónustugreiningu svæðanna fyrir Byggðastofnun og gaf út skýrslu sem nefnist „Búseta og þjónusta", sem kynnt er samhliða skýrslu Byggðastofnunar á heimasíðu stofnunarinnar. Starfsmenn þróunarsviðs heimsóttu sveitarfélögin 22 og rætt var við sveitarstjórnarmenn um stöðu byggðarlaganna og framtíðarhorfur. Í skýrslunni er einnig að finna hugmyndir og tillögur um aðgerðir í byggðamálum og kafla um nokkrar byggðaaðgerðir í Noregi og á Íslandi.

Mikil áhersla er lögð á ferðaþjónustu sem möguleika til sóknar á þessum svæðum, en forsendur eru samgöngubætur og bættar nettengingar. Einnig vegur stóriðja þungt á sumum svæðunum sem mögulegt tækifæri til eflingar, t.d. á Norðurlandi eystra og sunnanverðum Vestfjörðum.

Markmiðið með athugun Háskóla Íslands var að kanna hvort framboð á þjónustu hafi áhrif á ákvarðanir fólks um búsetu. Niðurstöður benda til þess að svo sé og marktæk fylgni mældist milli þjónustustigs og íbúaþróunar þessara sveitarfélaga.

Heimasíða Byggðastofnunar www.byggdastofnun.is