Íslendingar falla í fjármálalæsi

Íslendingar fá 4,3 í einkunn í fjármálalæsi, miðað við fyrstu rannsóknina sem gerð hefur verið á fjármálalæsi þjóðarinnar. Góðu fréttirnar eru hins vegar þær að fólk vill fræðast um fjármál. Þetta kemur fram í tilkynningu frá Stofnun um fjármálalæsi við Háskólann í Reykjavík.

Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að á 38% íslenskra heimila er haldið heimilisbókhald.

63% landsmanna leggja fyrir í séreignarlífeyrissparnað og 60% leggja fyrir eða eiga sérstakan varasjóð til að mæta óvæntum skakkaföllum eða tekjumissi.

Alls sögðust rúm 80% þátttakenda vera að greiða af einhvers konar láni eða nýta yfirdráttarheimild í banka. Af þeim eru fasteigna- og bifreiðalán algengust. Hæsti yfirdráttur einstaklings var 3,8 milljónir króna

Tæplega 51% Íslendinga telja mjög litlar eða nær engar líkur vera á því að þeir geti ekki greitt afborganir af lánum eða borgað skuldir á réttum tíma á næstu 6 mánuðum. Hins vegar telja um 12% Íslendinga miklar líkur á slíku.
Tæpur fjórðungur sagðist hafa frekar eða miklar áhyggjur af eigin fjármálum. Annar fjórðungur sagðist hafa nokkrar áhyggjur af eigin fjármálum og 35% aðspurðra sagðir hafa frekar litlar áhyggjur. Tæpur fimmtungur Íslendinga segjast hafa mjög litlar eða nær engar áhyggjur af eigin fjármálum.

Athygli vekur að rúmlega 42% Íslendinga hafa mjög eða frekar mikinn áhuga á því að fá ítarlegri fræðslu um fjármál.
Meðaltal réttra svara á þekkingarhluta rannsóknarinnar var 53%. Ef gefa ætti einkunn hefði mátt draga 0,25 frá fyrir röng svör við fjölvalsspurningum með 4 svarmöguleikum þar sem 25% líkur eru á að ramba á rétt svar. Út frá því hefði mátt gefa þátttakendum meðaleinkunnina 4,28 á skalanum 0-10.

Einungis tíundi hver þátttakenda gerir sér grein fyrir rekstrarkostnaði bifreiða. Almennt töldu þátttakendur kostnaðinn um helmingi lægri en sem nemur útreikningi Félags íslenskra bifreiðaeigenda.

Meirihluti, eða 62%, gerði sér grein fyrir að breytilegir vextir væru áhættusamari en fastir vextir að öðru óbreyttu, en að sama skapi vissu fáir, eða um 36%, að LIBOR vextir sem gjarnan er vísað til í sambandi við myntkörfulán eru breytilegir.

Fjármálalæsi er getan til að lesa, greina, stjórna og fjalla um fjármálalega þætti sem hafa áhrif á efnahagslega velferð einstaklingsins, að því er segir í tilkynningu. 

Það feli meðal annars í sér getuna til að greina fjármálavalmöguleika, fjalla um peninga án vandkvæða (eða þrátt fyrir þau), gera framtíðaráætlanir og bregðast við breytingum sem hafa áhrif á fjármál einstaklingsins, þar með talið breytingum á efnahagslífinu í heild. Fjármálalæsi greinist í þekkingu, hegðun og viðhorf.

Rannsóknin var unnin af Stofnun um fjármálalæsi við Háskólann í Reykjavík og Rannsóknum og greiningu fyrir Viðskiptaráðuneytið og Samtök fjárfesta. Hún náði til 966 manna tilviljunarúrtaks Íslendinga á aldrinum 18-80 ára. Svarhlutfall var 65%. Rannsóknin hefur verið valin af OECD sem ein af tíu rannsóknum í heiminum sem grunnur að staðli fyrir rannsóknir í fjármálalæsi.