Innlent | mbl | 9.3.2010 | 12:09

Friðlýsing Gjástykkis undirbúin

Háhitasvæðin í nágrenni Mývatns eru Þeistareykir, Gjástykki, Krafla og Bjarnarflag. mbl.is/Rax

Umhverfisráðherra, Svandís Svavarsdóttir, lagði til á ríkisstjórnarfundi í morgun að hafinn verði undirbúningur að friðlýsingu Gjástykkis. Svandís óskað eftir áliti Umhverfisstofnunar og Náttúrufræðistofnunar á tillögum Samtaka um náttúruvernd á Norðurlandi um friðlýsingu Gjástykkis í september í fyrra.

Samtök um náttúruvernd á Norðurlandi, SUNN, vilja að Gjástykki í Þingeyjarsýslu verði verndað fyrir hvers konar raski. SUNN lýsa andstöðu við rannsóknarboranir í Gjástykki sem nú eru í matsferli vegna umhverfisáhrifa.

Í áliti Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum af rannsóknarborunum í Gjástykki í Þingeyjarsveit frá því í febrúar kemur fram að Skipulagsstofnun telur jarðfræðilega sérstæðni Gjástykkissvæðisins á landsvísu og heimsvísu óumdeilanlega og verndar- og fræðslugildi þess hátt.

Stutt er frá því að eldsumbrot voru á svæðinu og ummerki um gliðnun jarðskorpufleka eru óvenju skýr. Svæðið nýtur verndar skv. 37. gr. náttúruverndarlaga um eldhraun og Umhverfisstofnun hefur gert tillögu um friðlýsingu svæðis sem nær m.a. til fyrirhugaðs framkvæmdasvæðis.

Þá kemur fram í skýrslu Náttúrufræðistofnunar Íslands um mat á verndargildi háhitasvæða, sem unnin var í tengslum við Rammaáætlun 2, að Gjástykki sé eitt þeirra 9 svæða af alls 39 háhitasvæðum sem metin voru af stofnuninni sem að ætti að njóta hámarksverndar vegna sérstöðu sinnar.

Fyrirhugaðar framkvæmdir við rannsóknaboranir koma til með að hafa nokkuð neikvæð og varanleg áhrif á hraun frá Kröflueldum á afmörkuðu svæði þar sem borkjallari verður fleygaður niður í hraunið á borteig.

Á framkvæmdatíma verða nokkuð neikvæð áhrif á svæðið sem hluta af svæði sem skilgreina má sem víðerni. Þá verða sjónræn áhrif fyrirhugaðra framkvæmda nokkuð neikvæð fyrir þá ferðamenn sem sækja inn á svæðið til útivistar, auk þess sem hávaði mun berast frá holum í blæstri. Ofangreind áhrif verða fyrst og fremst bundin við þann tíma sem verið er að bora 1 til 3 holur og láta þær blása. Að öðru leyti er ljóst að framkvæmdasvæðið er ekki umfangsmikið og ásýndarbreytingar vegna borteigs ná einkum til svæðis í næsta nágrenni hans.

Skipulagsstofnun telur að fyrirhugaðar framkvæmdir muni þannig tímabundið rýra verndargildi svæðisins en ekki framtíðargildi þess. Skipulagsstofnun telur að allar forsendur eigi að vera til þess að hægt verði að afmá ummerki fyrirhugaðra rannsóknaborana.

Stofnunin leggur því áherslu á að niðurstaða stofnunarinnar um áhrif á verndargildi og jarðmyndanir, sjónræn áhrif og áhrif á útivist og ferðaþjónustu byggir á því að vel takist til með að fjarlægja ummerki um borteiginn. Á það við hvort sem borteigur verður fjarlægður með því að moka mölinni í burtu ásamt megninu af sandi í undirlagi eða komið verði fyrir jarðvegsdúk undir malarpúða borteigsins sem síðan yrði flett ofan af.

Skipulagsstofnun vill leggja áherslu á að í þessu máli er verið að meta umhverfisáhrif af rannsóknaholum á einum skilgreindum borteig á Gjástykkissvæðinu en ekki af hugsanlegri orkunýtingu á svæðinu með tilheyrandi mannvirkjum, þó að fjallað sé um framtíðarnýtingu og henni lýst í kafla 3 í þessu áliti. Ljóst er að neikvæð áhrif virkjunar á svæðinu yrðu allt annars eðlis og mun neikvæðari á marga umhverfisþætti en fyrirhugaðra framkvæmda vegna rannsóknaborana.

Skipulagsstofnun tekur að öðru leyti ekki afstöðu til áhrifa af slíkum framkvæmdum enda munu þær fara í ferli mats á umhverfisáhrifum ef til þeirra kemur, samkvæmt áliti Skipulagsstofunar.

Sjá nánar hér