Innlent | mbl | 29.3.2010 | 16:41 | Uppfært 16:57

Dómar hafa fyrnst vegna húsnæðisvanda í fangelsum

Ríkisendurskoðun segir að ráða verði bót á húsnæðisvanda fangels. Myndin er tekin í fangelsinu að Litla Hrauni. mbl.is/Júlíus

Skortur er á rými fyrir fanga í fangelsum landsins og telur Ríkisendurskoðun brýnt að úr þessu verði bætt og að stjórnvöld móti heildarstefnu um fullnustu refsinga. Þá þurfi að breyta skipulagi fangelsismála.

Í nýrri skýrslu Ríkisendurskoðunar kemur fram að einstaklingar sem biðu eftir því að hefja afplánun refsidóma voru þrefalt fleiri á síðasta ári en árið 2005 og meðalbiðtími eftir fangelsisvist tvöfaldaðist á tímabilinu. Dæmi séu um að skortur á rými í fangelsum landsins hafi valdið því að óskilorðsbundnir dómar hafi fyrnst. Segir Ríkisendurskoðun, að þetta geti dregið úr varnaðaráhrifum refsinga og grafið undan trausti almennings á réttarvörslukerfinu.

Ríkisendurskoðun telur brýnt að mótuð verði skýr heildarstefna um fullnustu refsinga, þ.e. þann hluta réttarvörslukerfisins sem sér um framkvæmd refsinga. Þar komi m.a. fram lykiláherslur stjórnvalda um fjölgun fangarýma. Í þessu sambandi leggur Ríkisendurskoðun áherslu á að stjórnvöld taki afstöðu til tillögu sem fyrir liggur um nýtt gæsluvarðhalds- og skammtímavistunarfangelsi á höfuðborgarsvæðinu.

Þá telur Ríkisendurskoðun mikilvægt að löggjafinn veiti forstjóra Fangelsismálastofnunar umboð til að skipa forstöðumenn fangelsa, en þeir eru nú skipaðir af ráðherra, og að stofnuninni verði tryggt fjármagn til að sinna lögbundnum verkefnum sínum með viðunandi hætti. Unnið verði að því að draga úr endurkomum í fangelsi, m.a. með því að auka möguleika fanga á því stunda atvinnu eða nám. Í skýrslunni er enn fremur lagt til að Landlæknisembættinu verði falið að meta þjónustu við fanga með geðræn vandamál og að mótuð verði heildarstefna í málefnum geðsjúkra, fatlaðra og aldraðra fanga.

Fram kemur að á tímabilinu 2005–2009 lauk um helmingur allra fanga afplánun sinni á áfangaheimilinu Vernd sem rekið er af frjálsum félagasamtökum. Að mati Ríkisendurskoðunar ber að leita leiða til að fjölga möguleikum fanga á að afplána dóma utan fangelsa.

Ríkisendurskoðun telur varhugavert að húsnæðisvandi fangelsa sé leystur með því að fangar fái afslátt á afplánun refsinga. Hugmyndir hafi hins vegar komið fram um að Fangelsismálastofnun fái aukna heimild til að leyfa föngum að afplána dóma utan fangelsa, s.s. með rýmri reglum um samfélagsþjónustu og reynslulausn. Mikilvægt sé að þar til bærir aðilar meti hvort slíkar stjórnvaldsákvarðanir samrýmist þrískiptingu ríkisvaldsins og mannréttindasáttmála Evrópu. Þá ættu stjórnvöld einnig að taka til vandlegrar skoðunar hvort hægt sé að innleiða rafrænt eftirlit með föngum utan fangelsa með öruggum og hagkvæmum hætti.

Skýrsla Ríkisendurskoðunar