Fréttaskýring: Skrúfað fyrir samkeppni um mjólkina

Ljóst er að frumvarpi landbúnaðarráðherra um breytingar á búvörulögum er ætlað að koma í veg fyrir þann vísi að samkeppni í mjólkurframleiðslu á Íslandi sem skapast hefur á undanförnum árum, m.a. með stofnun mjólkursamlagsins Mjólku á sínum tíma.

Þetta er í samræmi við ákvæði búvörulaganna um að samkeppnissjónarmið eigi ekki við þegar framleiðsla á mjólkurafurðum er annars vegar.

Samkvæmt frumvarpinu verða þeir bændur og framleiðendur sem starfa ekki innan ramma styrkjakerfis ríkisins, þ.e. utan greiðslumarks, beittir hörðum viðurlögum setji þeir svokallaða umframmjólk í sölu á innanlandsmarkað. Þannig verða mjólkursamlög sektuð um 110 krónur fyrir hvern mjólkurlítra sem seldur er með þeim hætti. Þá segir að um refsiábyrgð lögaðila vegna slíkra brota fari samkvæmt ákvæðum almennra hegningarlaga.

Vernda markaðshlutdeild

Í greinargerð með frumvarpi landbúnaðarráðherra, sem til stóð að afgreiða í vor en var frestað til haustþingsins, kemur fram að tilgangurinn með þessum breytingum sé fyrst og fremst sá að tryggja að markaðshlutdeild þeirra sem starfa innan styrkjakerfisins minnki ekki vegna framboðs á mjólkurafurðum sem framleiddar eru utan þess.

Orðrétt segir í frumvarpinu að yrði „mjólk utan greiðslumarks markaðsfærð á innanlandsmarkaði fæli það í sér að markaðshlutdeild greiðslumarkshafa minnkaði og útflutningsskylda þeirra ykist sem því næmi, enda yrði að lækka heildargreiðslumark mjólkur. Við það öðlaðist slík framleiðsla aðgang að innanlandsmarkaði umfram framleiðslu innan greiðslumarks.“

Heimaframleiðsla heimil

Sú undantekning er gerð frá banni við framleiðslu utan styrkjakerfisins að bændum verður heimilt samkvæmt frumvarpinu að stunda takmarkaða heimaframleiðslu á mjólkurafurðum úr allt að 10 þúsund lítrum af mjólk á ári án þess að það rýri þann kvóta sem þeir geta lagt inn til afurðastöðva.

Tekið er fram í greinargerðinni með frumvarpinu að slík heimaframleiðsla geti „aldrei orðið nema lítið brot af mjólkurframleiðslunni í landinu“. M.ö.o. að hún skerði óverulega markaðshlutdeild þeirra mjólkurafurða sem seldar eru innan kerfisins. Þá er tekið skýrt fram að ekki sé hægt að ganga lengra í ívilnunum sem þessum án þess að raska búvörusamningi ríkisins við bændur.

Beint gegn Vesturmjólk

„Þetta frumvarp var upphaflega barið saman þegar Mjólka fór á markað. Þá var þetta allt saman löglegt,“ segir Bjarni Bærings, framkvæmdastjóri mjólkursamlagsins Vesturmjólkur. Hann segir að frumvarpinu hafi verið beint gegn Mjólku en þegar sá rekstur var tekinn yfir af Mjólkursamsölunni og Kaupfélagi Skagfirðinga í kjölfar efnahagshrunsins hafi því verið stungið undir stól en síðan dregið fram aftur nú í kjölfar þess að Vesturmjólk var sett á laggirnar.

„Það er alltaf verið að tala um að matarverð verði að lækka á Íslandi. Hvað er þá að því ef við getum selt mjólkina 40 krónum ódýrar til neytenda?“ spyr Bjarni.