Takmörkun veiða skilar ekki árangri

Takmarkanir á rjúpnaveiðidögum skila ekki tilskildum árangri, stofnstærð rjúpunnar er ofmetin og áhrif veiða vanmetin að mati Ólafs K. Nielsen, vistfræðings hjá Náttúrufræðistofnun Íslands, sem nýlega skilaði tillögum sínum um veiði í haust til umhverfisráðuneytisins.

Ólafur segir veiðistjórnun hafa gengið misjafnlega frá því að veiðar voru leyfðar aftur árið 2005. Þá var veiðitíminn styttur verulega, sölubann sett á rjúpur og veiðimenn hvattir til að sýna hófsemi í veiðum. Árangur hafi náðst tvö ár af þeim fimm sem síðan hafa liðið en hin þrjú árin hafi verulega verið farið fram úr tillögum Náttúrufræðistofnunar um veiði. Síðastliðin þrjú ár hafi veiðidagar verið átján og eftir góðan árangur 2007 og 2008 hafi menn talið sig komna niður á heppilegan fjölda veiðidaga að sögn Ólafs. Ákvað umhverfisráðherra því að halda fjölda veiðidaga óbreyttum 2009 með nokkrum breytingum þó í tilhögun þeirra.

Rjúpnaveiðin fór langt umfram ráðgjöf í fyrra

Í fyrra fór veiði hins vegar 32% umfram ráðgjöf Náttúrufræðistofnunar. Ólafur segir ástæður þessa aðallega vera tvær. Veiðimönnum hafi fjölgað verulega, um allt að fimmtung, og þeir gerst gráðugri en áður. Þeir fari ekki oftar að veiða en þeir drepi fleiri fugla í hvert sinn. Hver veiðimaður veiddi um 40% fleiri fugla. „Það hefur sýnt sig að 18 dagar eru það rúmur tími að menn geta náð sér í fleiri fugla því afkastageta þeirra er orðin það mikil,“ segir Ólafur.

Hann segir rjúpnaveiðimenn þurfa að sýna meiri hógværð á komandi veiðitímabili og það sé undir veiðimönnum sjálfum komið hvort veiðistjórnunin virki. Veiðimenn séu á skilorði í ár.

Í ár leggur Náttúrufræðistofnun til að veiddar verði 75.000 rjúpur. Ólafur segir hins vegar að það sé vitað mál að stofnstærðin sé ofmetin. „Talningar sýna að rjúpu fjölgar á Norður- og Austurlandi þar sem uppsveifla er í stofninum þriðja árið í röð. Hins vegar hefur orðið fækkun á Suður-, Suðvestur- og Vesturlandi,“ segir Ólafur. Landið skiptist því í tvennt eftir ástandi rjúpnastofnsins en stofnlíkan stofnunarinnar byggist á gögnum frá Norðausturlandi. Því sé mikilvægt að halda áfram að þróa stofnlíkan.

Þá virðist áhrifin af veiðum vera vanmetin. Veiðarnar virðist hafa neikvæð áhrif á eftirlifandi fugla og magni upp önnur afföll stofnsins.

Í grein sem Ólafur ritar í nýútkomið tímarit Skotvís kemur fram að reiknuð heildarstærð varpstofns rjúpu vorið 2010 var 240.000 fuglar. Framreiknuð stærð veiðistofns 2010, miðað við hlutfall unga á veiðitíma verði það sama og var í talningunni á Norðausturlandi í byrjun ágúst (77%) er 850.000 fuglar. „Samkvæmt framangreindu er ráðlögð veiði því um 75.000 fuglar. Að meðaltali gerir það 14 fugla á veiðimann miðað við um 5.500 rjúpnaveiðimenn líkt og var 2009,“ ritar Ólafur.

Ráðherra tekur ákvörðun

Að sögn Guðmundar Harðar Guðmundssonar, upplýsingafulltrúa umhverfisráðuneytisins, er byrjað að skoða tillögur Náttúrufræðistofnunar um rjúpnaveiði í ár. Lagt verði mat á tillögurnar og muni ráðherra taka endanlega ákvörðun um fyrirkomulag veiðanna.

Breytir um lit eftir árstímum

Rjúpan er meðalstór fugl, kvenfuglinn eða hænan vegur um 500 g og karlfuglinn eða karrinn um 550 g. Rjúpan breytir um lit eftir árstímum og er einstök um það meðal fugla að hún skiptir um hluta fjaðurhamsins þrisvar á ári.

Rjúpan er útbreidd um allt land frá fjöru til fjalla. Hún er staðfugl en ferðast innanlands utan varptíma og geta rjúpur þá farið landshorna á milli, sérstaklega á það við um hænurnar.