Fréttaskýring: Hin sönnu hrunfjárlög

„Afleiðingar hrunsins á ríkisfjármálin voru auðvitað margvíslegar. Segja má að þetta séu ekki síður en fjárlög fyrra árs, og jafnvel enn frekar að sumu leyti, hrunfjárlögin. Af hverju segi ég það? Jú, nú eru að mörgu leyti að koma fram af fullum þunga, og með mjög sársaukafullum hætti, afleiðingar kreppunnar á ríkisfjármálin,“ sagði Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra á fundi með fjölmiðlum í gær, er hann kynnti fjárlagafrumvarpið fyrir árið 2011.

Síðdegis var frumvarpinu svo dreift á Alþingi og fyrstu viðbrögð stjórnarandstæðinga voru þau að frumvarpið væri að mörgu leyti varla tækt til þinglegrar meðferðar, m.a. vegna þess að þar væri miðað við gamla skipan ráðuneyta, ekki þá nýju sem boðuð hefur verið og fljótlega gæti þurft að stokka fjárlögin upp af þessum sökum. Þá var bent á að frá þjóðhagsspá Hagstofunnar síðan í júní sl., sem fjárlagafrumvarpið miðar út frá, hefðu ýmsar forsendur breyst og óvissa ennþá uppi varðandi Icesave og fleiri þætti.

Hundruð starfa í hættu

Hrunfjárlögin boða engan gleðiboðskap og hætt við að störf hundraða starfsmanna opinberra stofnana séu í hættu á næstu mánuðum. Steingrímur treysti sér ekki til að nefna neinar tölur í þessu sambandi en sagðist ekki geta leynt því að til fækkunar starfa gæti komið.

Í máli Steingríms kom fram oftar en einu sinni að tölurnar fyrir þetta og næsta ár væru þó mun betri en fyrri spár hefðu sýnt. Frumvarpið gerir ráð fyrir halla upp á 36 milljarða króna á næsta ári, eða 2,1% af vergri landsframleiðslu. Útlit er fyrir að halli þessa árs verði um 75 milljarðar króna, sem Steingrímur sagði að væri mun lægri tala en síðasta fjárlagafrumvarp reiknaði með, eða nærri 100 milljarða halla. Langtímaáætlun stjórnvalda gerir svo ráð fyrir lítilsháttar afgangi á fjárlögum ársins 2012 og árið 2013 verði afgangur upp á 50 milljarða.

Heildartekjur ársins 2011 eru áætlaðar 477,4 milljarðar króna og heildargjöldin tæpir 514 milljarðar. Tekjurnar aukast um 24 milljarða frá áætlun ársins 2010, ef tekjur vegna svonefndra Avens-viðskipta eru undanskildar.

Hagræða á í rekstri ríkisins um 44 milljarða króna á næsta ári. Sagði Steingrímur að fara ætti blandaða leið tekjuöflunar og samdráttar í útgjöldum. Samdráttur í útgjöldum ríkisins er áætlaður 33 milljarðar króna og auka á ýmsar skatttekjur ríkisins um 11 milljarða, þar af um 8 milljarða með skattahækkunum og 3 milljarða með nýrri heimild til úttektar séreignasparnaðar. Gert er ráð fyrir 9% skerðingu á almennri stjórnsýslu og 5% skerðingu á velferðarþjónustu, löggæslu og til framhaldsskóla. Framlög til sjúkratrygginga munu skerðast um 3%. Þetta snýr að heildarmyndinni en fyrir einstakar stofnanir er skerðingin enn meiri hlutfallslega, eins og hjá ýmsum heilbrigðisstofnunum þar sem sums staðar þarf að skera niður um allt að þriðjung miðað við boðuð framlög ríkissjóðs. Þá munu ýmsar bætur lækka, eins og barnabætur um nærri milljarð og vaxtabætur um nærri 300 milljónir króna.

Meðal helstu skattbreytinga má nefna að fjármagnstekjuskattur hækkar úr 18% í 20%. Það mun skila ríkissjóði 1,5 milljörðum kr. Milljarður mun fást með því að hækka erfðafjárskatt úr 5% í 10% og annar milljarður til með hækkun kolefnisgjalds. Breyting á auðlegðarskatti á að skila 1,5 milljörðum og með sérstöku vörugjaldi á sölu áfengis og tóbaks í Fríhafnarversluninni í Leifsstöð fást 1,3 milljarðar. Þá er til skoðunar að taka upp nýjan skatt á bankastarfsemi, sem ætti að skila ríkissjóði um milljarð króna.

Steingrímur sagði engin áform uppi um að hækka tekjuskatta einstaklinga, virðisaukaskatt og tryggingagjald. Hins vegar yrðu ekki sérstakar hækkanir á launum ríkisstarfsmanna eða á grunnfjárhæðum bótakerfisins.