Fréttaskýring: Breytt ásýnd heilbrigðisþjónustu

Mikil óánægja er meðal forsvarsmanna heilbrigðisstofnana á landsbyggðinni vegna hins mikla niðurskurðar sem boðaður er í fjárlögum. Skera á útgjöld heilbrigðisráðuneytisins niður um 5%, en það hlutfall er í takt við það viðmið sem gefið hafði verið út um niðurskurð. Framlög til heilbrigðisstofnana dragast hins vegar saman um 19,6% sé miðað við fjárlög ársins í ár. Niðurskurðurinn er þannig úr takti við fyrirheit, og sú undirbúningsvinna sem víða hefur farið fram að mörgu leyti unnin fyrir gýg. Ekkert samráð var haft við forsvarsmenn stofnananna, en þeim hins vegar kynnt fjárlögin degi áður en þau voru gerð opinber. Viðmælendur blaðsins voru á einu máli um það, miðað við reynslu síðustu ára, að ekki væri mikil von til þess að frumvarpið breyttist í meðförum þingsins, þrátt fyrir mikla óánægju.

Kostnaður mikið til bundinn

„Mér sýnist þetta vera byggðastefnan, gagnvart landsbyggðinni, í hnotskurn. Það á að skera allt niður sem er opinbert,“ segir Úlfar B. Thoroddsen, forstjóri Heilbrigðisstofnunarinnar á Patreksfirði. Hann segir ekki af neinu að taka á sinni stofnun, þar sem flestir kostnaðar- og þjónustuþættir séu bundnir. Stærsti útgjaldaliðurinn sé til dæmis leiga húsnæðis. Húsnæðið er í eigu ríkisins og ekki útlit fyrir að komið verði til móts við stofnunina með afslætti. Úlfar segist hafa reiknað með niðurskurði í kringum 5% í sinni áætlanagerð. Niðurstaðan varð hins vegar sú að skera skuli niður um 8,2% frá fyrra ári. Óhjákvæmilegt gæti reynst að fækka starfsfólki. Á Heilbrigðisstofnuninni í Fjallabyggð starfa um 70 manns í 57 stöðugildum og er stærsti vinnuveitandinn á staðnum. Konráð Karl Baldvinsson forstjóri segir ljóst að niðurskurðurinn höggvi „stórt skarð“ í þá tölu. „Ég held að ekki nokkrir forstöðumenn nokkurra stofnana hafi lent í öðrum eins hremmingum og við erum að lenda í núna,“ segir hann. Frá og með næstu áramótum mun sjúkrarúmum á stofnuninni hafa fækkað um ríflega 40% frá því sem var fyrir fimm árum.

Aukin áhersla á sjúkraflug

Samhliða niðurskurði á heilbrigðisstofnunum er ætlunin að efla heilsugæslu. Starfsemi heilbrigðisstofnananna breytist þannig í „heilsugæslusjúkrahús“, sem veiti almenna grunnþjónustu. Hinn eiginlegi bráðaþjónustuþáttur, meðhöndlun bráðra alvarlegra sjúkdóma og slysa, fellur hins vegar að mestu leyti út, en til mótvægis verða sjúkraflutningar efldir. Framlag til heimahjúkrunar verður aukið, og sálfélagsleg aðstoð við ungt fólk efld.

Þröstur Óskarsson, forstjóri Heilbrigðisstofnunar Vestfjarða á Ísafirði, segir fyrirhugaðar breytingar og aukna áherslu á sjúkraflug líklegar til að auka óöryggi sjúklinga og íbúa svæðisins sem stofnunin þjónar. „Við erum þannig í sveit sett að við getum ekki treyst sjúkraflugi hvenær sem er,“ segir hann.

Heilbrigðisstofnun Vestfjarða er gert að skera niður um ríflega 18%. „Okkur er gert að skera sjúkrasviðið niður um helming, sem þýðir að við verðum ekki sjálfbjarga um hlutina eins og við höfum verið,“ segir Þröstur. Niðurskurðurinn gæti þýtt að stöðugildum fækkaði um 40. Fjöldi starfsmanna er hins vegar meiri, þar sem ekki eru allir í fullri vinnu.

Ekkert samráð á neinu stigi

Hlutfallslegur niðurskurður, samkvæmt fjárlögunum, verður mestur á Heilbrigðisstofnun Þingeyinga, tæp 40%. Þetta leggst almennt mjög illa í fólk, segir Jón Helgi Björnsson, forstjóri stofnunarinnar. Hann segir að niðurskurðurinn hafi í för með sér uppsögn 40-45 stöðugilda, en við það missa allt að 67 einstaklingar vinnuna. Einfaldur hlutfallsreikningur sýni að þetta jafngildi því að þrjú þúsund Reykvíkingar misstu vinnuna á einu bretti. Því sé um að ræða gríðarlegt áfall, ekki aðeins fyrir stofnunina, heldur allt atvinnusvæðið.

Jón segir ekkert samráð hafa verið haft við sig eða sína starfsmenn á neinu stigi málsins, og hann hafi ekki séð þær tölur sem liggi að baki ákvörðuninni. „Það á að reka svokallað heilsugæslusjúkrahús hér á Húsavík, en við höfum ekki fengið neina skilgreiningu á því hvað í því felst. Við höldum í raun að við séum að reka það í dag,“ segir hann. Stór hluti starfseminnar leggst niður í kjölfar niðurskurðarins. Jón segir að sé tekið tillit til þeirra sértekna sem tapast við það að starfsemin dregst saman sé niðurskurður framlaga til sjúkrahússhlutans um 90%. „Það þýðir auðvitað á mannamáli að hann er lagður niður,“ segir Jón.