Friðlýst svæði í hættu

Brýnast er að grípa til aðgerða til að sporna gegn átroðningi við Gullfoss og Geysi, þá Teigarhorn og Friðland að Fjallabaki, að því er kemur fram í nýrri skýrslu Umhverfisstofnunar um ástand friðlýstra svæði. Mörg friðlýst svæði liggja undir skemmdum og víða þarf strax að bregðast við.

Þau svæði sem lenda á rauðum lista, þar sem tafarlausar aðgerðir eru taldar nauðsynlegar, eru Dyrhólaey, Friðland að Fjallabaki, Grábrókargígar, Gullfoss, Geysir, Helgustaðanáma, Hveravellir, Reykjanesfólkvangur, Surtarbrandsgil og Teigarhorn. 

Á appelsínugulum lista lenda svæði sem eru undir töluverðu álagi sem Umhverfisstofnun telur að þurfi að fylgjast vel með og bregðast við aðstæðum á ýmsan hátt. Á appelsínugula listanum eru Dynjandi, Eldborg í Bláfjöllum, Fossvogsbakkar, Geitland, Hraunfossar, Kringilsárrani, Laugarás og Mývatn/Laxá. 

 Skýrslan var birt á vef Umhverfisstofnunar nú í morgun. Í tengslum við hana er nú hafinn fundur á Grand hóteli í Reykjavík þar sem fjallað er um innihald skýrslunnar og viðbrögð við niðurstöðum hennar. 

Þolmörkum náð að Fjallabaki árið 2003

Um Friðland að Fjallabaki segir m.a. að ágangur ferðamanna hafi verið stigvaxandi og minnt er á að þegar árið 2003 hafi þolmörkum svæðisins að sumarlagi verið náð. Utanvegaakstur sé þar tíður en lítið viðhald vega virðist hvetja til aksturs utan vega. Engin verndaráætlun sé til og ferðaþjónustuaðilar virðist taka sér sjálfsvald í fjölgun mannvirkja í friðlandinu. 

Lengi hefur legið fyrir að ástand Geysissvæðisins er slæmt og hefur lítið þokast í úrbótum undanfarin ár. Í skýrslunni segir að aðkoma að svæðinu sé slæm, mikið af rusli og slæm umgengni einkenni svæðið. Stígar, skilti og kaðlar séu í slæmu ástandi og fólk gangi „stjórnlaust“ um stóran hluta svæðisins. Sápa hafi oft verið borin í hverina, síðast af landeiganda árið 2009. Fólk hlaði vörður á svæðinu og einhverjir hafi ritað nafn sitt með steinum í hlíð á svæðinu.

Nýjar gönguleiðir á Grábrók

Í skýrslunni segir að álag á Grábrókargíga, ofan Bifrastar, hafi aukist með tilkomu háskólaþorps á Bifröst og að nýjar gönguleiðir hafi myndast frá Bifröst á gígana. Ferðamenn tíni grjót úr Grábrók og hafi landvörður orðið vitni að því þegar leiðsögumaður deildi út pokum á hópinn sinn. Ferðaþjónustuaðilar beri litla ábyrgð og rútuhópar séu ekki undir eftirliti. Brýn þörf sé fyrir salerni á svæðinu og skoða þyrfti möguleika á að setja upp ruslafötur. 

Í skýrslunni segir að svæðið í kringum Gullfoss hafi látið á sjá. Mörg mannvirki séu slitin og gróðurþekja víða rofin. Ferðamenn virðist sækja út fyrir gönguleiðir og stytta sér leiðir upp og niður brekkur. Mikið af hliðarstígum hafi myndast frá malarstíg á neðra svæði þar sem ferðamenn taki sveig út af stígnum til að forðast vatnsúða. Gera þurfi úrbætur í öryggismálum við fossbrún. 

Dyrhólaey sé í eðli sínu viðkvæmt svæði og nauðsynlegt sé að ná utan um umferð ferðamanna og stýra henni betur. Lítið sé um eiginlega göngustíga á svæðinu og sama sem engin stýring ferðamanna. 

Frá Helgustaðarnámu, frægustu silfurbergsnámu í heimi, sé sífellt meira um fréttir af steinatöku ferðamanna.  Lítið sem ekkert eftirlit sé með svæðinu. 

Ganga stjórnlaust um hverasvæðið á Hveravöllum

Bent er á skýrslunni að aðkoma Hveravöllum sé ekki góð, öryggismálum sé ábótavant og verndaráætlun sé ekki til. Mjög mikið álag sé á Hveravallasvæðinu og víða liggi það undir skemmdum. Fólk reyni að komast sem næst hverunum og gangi stjórnlaust um allt hverasvæðið. 

Þær ógnir sem sagðar eru steðja að Reykjanesfólkvangi eru m.a. fyrirhuguð nýting á jarðhita og rannsóknir sem tengjast þeim, efnistaka og slæm umgengni. Þá sé fólkvangurinn illa farinn sökum utanvegaaksturs. 

Í Surtarbrandsgili eru engir eiginlegir göngustígar en ferðamenn ganga eftir mörgum kindagötum sem þangað liggja, að því er segir í skýrslunni. Svæðinu hnigni bæði af náttúrulegum ástæðum og vegna ágangs ferðamanna. Umgengni sé slæm og ferðamenn safni steingervingum en slíkt er óheimilt. Leiðrétta þurfi rangar upplýsingar um svæðið en bent er á að í þýskri ferðamannahandbók komi fram að heimilt sé að taka með sér einn steingerving. 

Ekkert eftirlit við Teigarhorn

Við Teigarhorn er einn þekktasti fundarstaður geislasteina í heimi. Svæðið dregur að sér mikinn fjölda ferðamanna og margir reyna að hafa steina með sér á brott. Enginn býr á Teigarhorni og því er lítið sem ekkert eftirlit með svæðinu. Engar merktar gönguleiðir eru heldur fyrir hendi. 

Framangreind svæði voru flokkuð í þrjá mismunandi forgangsflokka. Í flokki 1 eru svæði þar sem brýnast er að grípa til aðgerða. 

Í 1. flokki eru Gullfoss, Geysir, Teigarhorn og Friðland að Fjallabaki. Í 2. flokki lentu Reykjanesfólkvangur, Grábrókargígar og Hveravellir. Í 3. flokki eru Surtarbrandsgil, Helgustaðarnáma og Dyrhólaey.

Hægt er að lesa skýrsluna hér.