Fréttaskýring: Ríkisstjórnin veik en ekki í lífshættu

„Ríkisstjórnin stendur veikari eftir þetta en er kannski ekki í bráðri lífshættu,“ segir Birgir Guðmundsson, stjórnmálafræðingur við Háskólann á Akureyri, við Morgunblaðið um stöðu ríkisstjórnarinnar eftir atkvæðagreiðsluna á Alþingi á fimmtudag þar sem þrír þingmenn Vinstri-grænna sátu hjá við afgreiðslu fjárlagafrumvarpsins; þau Lilja Mósesdóttir, Atli Gíslason og Ásmundur Einar Daðason.

Fjárlögin voru samþykkt með 32 atkvæðum, eða eins naumum meirihluta og hægt er. Hafa þremenningarnir í VG tilheyrt „órólegu deildinni“ svonefndu innan þingflokksins, ásamt Ögmundi Jónassyni og Guðfríði Lilju Grétarsdóttur. Ögmundur greiddi atkvæði með frumvarpinu en einn viðmælenda blaðsins orðaði það svo að búið væri að „temja“ Ögmund. Er þannig talið að hann muni samþykkja nýja Icesave-samninginn. Guðfríður Lilja er í fæðingarorlofi og óvíst hvenær hún kemur aftur til starfa á þingi. Velta má fyrir sér hvort atkvæði hennar hefði fallið eins og hjá varamanni hennar á þingi, Ólafi Þór Gunnarssyni, en viðmælendur telja líklegt að hún fylgi frekar Ögmundi að málum.

Í umræðum á Alþingi í gær kom fram í máli Össurar Skarphéðinssonar utanríkisráðherra að stjórnarþingmenn yrðu að vera tilbúnir að verja stjórnina falli og styðja fjárlagafrumvarp hennar. „Ef einhverjir einstaklingar gera það ekki þá hljóta þeir að velta því fyrir sér hvar í heiminum þeir eru staddir, en þeir verða að gera það upp við sig sjálfir,“ sagði Össur á Alþingi en fyrir utan stjórnarráðshúsið lét hann hafa eftir sér í samtali við RÚV að hjáseta þingmanna VG væri að hluta til vantraustsyfirlýsing á ríkisstjórnina. Á sama stað var Steingrímur J. Sigfússon, formaður VG, spurður hvort einhver eftirmál yrðu og svar hans var: „Við skulum sjá til.“

Ummælin bera því glöggt vitni að þungt andrúmsloft ríkir á stjórnarheimilinu og fullkomin óvissa um hvernig ríkisstjórninni tekst að ná öðrum stórum málum í gegn á þingi, eins og t.d. Icesave.

Andstaða þremenninganna í VG er sögð bein afleiðing af nýlegum flokksstjórnarfundi flokksins, þar sem fram kom hörð gagnrýni almennra flokksmanna á forystuna. Einn félagi í VG orðaði það svo að ef aðeins ein skoðun ætti að vera uppi í flokknum væri illa komið fyrir honum. Taldi hann afstöðu Lilju, Atla og Ásmundar einfaldlega endurspegla vilja stórs hluta flokksmanna. Þá hefur þeim „grýlum“ verið haldið að órólegu deildinni innan VG að gera þurfi allt til að halda vinstristjórninni saman, þannig að Sjálfstæðisflokkurinn komist ekki til valda á ný.

Endurtekur sagan sig?

Birgir Guðmundsson segist telja að ríkisstjórnin geti þrátt fyrir veikan meirihluta staðist vantrauststillögu en muni eiga mjög erfitt með að koma stórum málum áfram eins og Icesave og málum tengdum ESB-aðild. Birgir segir atkvæðagreiðsluna sýna vel hvað ágreiningur í baklandi VG er djúpur. „Margir hjartahreinir hugsjónamenn eru ekki tilbúnir í málamiðlunarpólitík sem ríkisstjórnarþátttaka felur í sér.“

Hann bendir jafnframt á að veðrabrigði á vinnumarkaðnum framundan geti reynst stjórnarsamstarfinu erfið. Allt frá árinu 1956 hafi vinstristjórnir allar strandað á málum er snerta efnahagsmál, vinnumarkaðinn og velferðarmál og tæpast náð að sitja heilt kjörtímabil. En skyldi sagan þá endurtaka sig varðandi þessa vinstristjórn? Birgir telur ekki miklar líkur á því, ríkisstjórnin sé lífseig og muni líklega halda velli. „En það verður ekki átakalaust og það verða miklar flugeldasýningar.“

Ekki á leið í ríkisstjórnina

Orðrómur um aðkomu Framsóknarflokksins að ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri-grænna hefur enn komist á kreik en Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður flokksins, segir ekkert hæft í þeim sögusögnum. Ekki hafi verið bankað á dyr framsóknarmanna eftir atkvæðagreiðsluna um fjárlögin á fimmtudag. Sigmundur telur líklegt að stjórnin haldi velli en það velti þó á þeim þingmönnum VG sem tilheyrt hafa órólegu deildinni. „Maður hefur oft séð uppákomur hjá ríkisstjórninni sem hefðu leitt til þess undir venjulegum kringumstæðum að hún færi frá en þessi ríkisstjórn virðist ekki lúta þeim óskrifuðu reglum og leggur ofurkapp á að halda völdum. Einhver þrjóska er uppi um að hafa hlutina óbreytta, jafnvel þó að ekkert gangi,“ segir Sigmundur og telur vænlegast að mynduð verði þjóðstjórn, með aðkomu allra flokka á Alþingi, um tiltekin verkefni í ákveðinn tíma. „Þetta gengur ekki lengur svona, landið er á margan hátt stjórnlaust og þarf starfhæfa ríkisstjórn.“