Lilja: „Var vöruð við rætni“

„Ég hef frétt af ummælum [...] flokksmanna í Samfylkingunni sem voru það rætin að fólk sem tengist mér fjölskylduböndum þótti ástæða til þess að taka upp hanskann fyrir mig,“ segir Lilja Mósesdóttir um persónulegar árásir á hana á netinu. Hún óttast að þingið taki skuldavandann ekki nógu alvarlega.

Máli sínu til stuðnings bendir Lilja á að ríkið þurfi að greiða 73 milljarða króna í vaxtagreiðslur á næsta ári en það jafngildir 8,33 milljónum á klukkustund, allan ársins hring. Miðað við að lítil íbúð í Reykjavík kosti 15 milljónir jafngildir vaxtabyrðin ríflega 13 íbúðum á sólarhring, allt árið.

Sem áður greinir segir Lilja ættingja sína hafa varað sig við rætnum skrifum stjórnarliða en hún vill að öðru leyti ekki ræða meint persónulegt níð um hana í tölvupóstum framar.

Lilja segir umræður á Alþingi fremur snúast um persónur en rök og að þingmenn séu ekki tilbúnir að endurskoða efnahagsstefnuna í ljósi nýrra gagna. Lilja hefur hingað til ekki gefið fréttavef Morgunblaðsins kost á viðtali vegna meints níð um hana á netinu en hún dregur það nú saman í fáum orðum.

Þótti ástæða til að taka upp hanskann fyrir hana

„Ég hef ekki fengið níðpósta sjálf en ég hef frétt af ummælum um mig á bloggsíðum flokksmanna í Samfylkingunni sem voru það rætin að fólk sem tengist mér fjölskylduböndum þótti ástæða til þess að taka upp hanskann fyrir mig. Ég var vöruð við þeirri rætni sem þar birtist.“

- Þú ert menntakona með bakgrunn í fræðasamfélaginu. Kemur það þér á óvart hversu harkan er mikil í þinginu?

„Það sem kemur mér á óvart er að við þingmenn tölum um að læra af hruninu og fara eftir tillögum rannsóknarnefndar Alþingis um að bæta vinnubrögðin og umræðuhefðina en síðan gerist ekkert þegar kemur að framkvæmdinni. Umræðuhefðin í þingflokkunum og á þingfundum gengur enn út á kappræður, eða að sýna fram á að maður geti varið hvað sem er og ráðist á hvað sem er miklu frekar en að takast á málefnalega.

Málefnaleg umræða felst m.a. í því að vera tilbúinn að benda á kosti og galla hvers máls og að viðurkenna galla sem lagfæra þarf áður en mál hlýtur endanlega afgreiðslu. Í þannig tilviki getur maður þurft að taka undir með stjórnarandstöðunni um að ekki gangi að samþykkja tiltekið mál óbreytt.

Ég er búin að vera lengi í háskólasamfélaginu og er þjálfuð í að hlusta á aðra. Mér finnst því erfitt að hugsa meira um að koma vel út í viðtölum en að taka til mín góð rök sem fram koma í umræðunni. Ég reyni að vinsa úr góð rök með og á móti til þess að bæta röksemdafærsluna mína og jafnvel til að skipta um skoðun ef því er að skipta.“

Umræðumenningin fælir frá hæft fólk

- Þú ert dr. í hagfræði. Telurðu að þessi vinnubrögð fæli frá fólk með þinn bakgrunn til að sækjast eftir setu á Alþingi?

„Já. Ég óttast það. Ég hef reyndar verið að velta því fyrir mér undanfarna daga hvort að það hafi verið rétt ákvörðun að fara inn á þing,þar sem mér finnst oft sem að mál sem ég hef haldið á lofti hafi liðið fyrir að það var ég sem lagði þau fram og talaði fyrir þeim. Frumvarpið um fyrningu krafna er kannski besta dæmið.

Ég var fyrsti flutningsmaður þess á síðast þingi og það komst ekki í gegnum allsherjarnefnd, meðal annars vegna andstöðu Samfylkingarinnar. Ögmundur [Jónasson] áttaði sig á því og ákvað sem dómsmálaráðherra að verða sjálfur fyrsti flutningsmaður málsins í þeirri von að málið kæmist frekar í gegnum þingið, sem og varð raunin. Þarna þurfti framkvæmdavaldið að taka upp mál löggjafans til að það kæmist í gegnum þingið. Er ekki eitthvað öfugsnúið við það?“

Persónulegar árásir

Lilja víkur því næst að þeirri ákvörðun hennar, Atla Gíslasonar og Ásmundar Einars Daðasonar, þingmanna VG, að sitja hjá við afgreiðslu fjárlaga.

„Við reyndum að koma fram með málefnalegar skýringar á afstöðu okkar en allir fjölmiðlar og meirihluti stjórnarliða ákveður að hunsa gagnrýni okkar og fara í okkur persónulega. Það var byrjað á mér og ég ásökuð um að geta ekki verið hluti af liðsheild. Það er kannski eitthvað til í því vegna þess að í umhverfinu sem ég kem úr, akademíunni, er þetta ekki spurning um skiptingu í lið heldur að setja fram rökstudda skoðun og reyna að verja hana.

Síðan var úrsögn mín úr vinnuhópi gerð tortryggileg. Ef ég hefði hins vegar setið áfram í hópnum hefði ég verið gagnrýnd fyrir að bregðast félögum mínum í vinnuhópnum. Síðan var farið í félaga mína þá Atla og Ásmund Einar og reynt að gera fjarveru þeirra á haustþinginu tortryggilega. Þetta er stjórnmálamenningin í hnotskurn sem m.a. er fordæmd í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis“

Hættulegur niðurskurður

- Við erum að greiða tugi milljarða í afborganir af vöxtum á ári. Telurðu að niðurskurðurinn sem við erum að fara í muni draga það mikið úr umsvifum í hagkerfinu að það sé hætta á að við lendum í þeirri stöðu að geta ekki fjárfest vegna þess að við séum að setja fé í skuldir?

„Vaxtagreiðslurnar á næsta ári án Icesave verða 73 milljarðar. Útgjöld til menntamála eru um 60 milljarðar. Ég óttast að niðurskurðurinn og vaxtagreiðslur ríkissjóðs geri það að verkum að ríkið festist í neikvæðum vítahring eins og  Bandaríkjamenn upplifðu eftir 1930. Vitahringurinn felst í því að mæta þarf samdráttaráhrifum af niðurskurði síðasta árs með enn meiri niðurskurði árið á eftir.

Við hefðum getað forða okkur frá þessum vítahring með því að flýta skattlagningu séreignasparnað og nota hann til að draga úr atvinnuleysi, övra eftirspurn og greiða niður skuldir. Sú leið er hins vegar ekki í samræmi vð efnahagsætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins frá í nóvember 2008 en samkvæmt henni á að nota jákvæðan frumjöfnuð eða rekstrarafgang ríkissjóðs frá og með næsta ári til að fjármagna vaxtagreiðslur ríkissjóðs.“

Snýst meira um menn en staðreyndir

- Þú ert sérfræðingur í efnahagsmálum og á sviði, þ.e. í skuldavanda ríkja, sem er því miður knýjandi á þessari stundu. Telurðu að þorri þingmanna geri sér grein fyrir því hvaða afleiðingar það getur haft að lenda í þessum vítahring?

„Mér hefur oft fundist, og það kannski miður fyrir mig, að stjórnarandstaðan sé tilbúnari til að hlusta á það sem ég hef að segja en stjórnarliðar. Það veldur mér áhyggjum og undrun. Ég hef því oft velt því fyrir mér hvort að það skipti máli hvaðan áhyggjurnar eða þessi efnahagsumræða kemur. Ég óttast að persónuleg skoðun stjórnarliða á mér móti afstöðu þeirra meira til þess sem ég er að segja en það sem ég segi.“

- Þannig að umræðan snýst ekki um rök eða mótrök heldur um manneskjuna sem er á öndverðum meiði í tilteknu máli?

„Já. Þetta er gamli hugsunarhátturinn. Þetta gengur út á að vera saman í liði og verja sinn málstað án tillits til þess hvort að það komi einhver haldbær mótrök. Sem dæmi má nefna að á meðan að á fjárlagaumræðunni stóð kom í ljós að að hagvöxturinn yrði mun minni á næsta ári en gert var ráð fyrir. Þessar upplýsingar urði hins vegar ekki til þess að við stoppuðum við og veltum fyrir okkur í alvöru, hvort við séum á réttri braut. Í stað þess héldu menn sínu striki og bárust með straumnum,“ segir Lilja Mósesdóttir þingmaður.