Innlent | mbl | 15.1.2011 | 16:01 | Uppfært 16:16

Verða að afnema kvótakerfið á þessu ári

Fullt var út úr dyrum á fundi Samfylkingar og VG í Reykjavík um sjávarútvegsmál í dag. mbl.is/Árni Sæberg

Ólína Þorvarðardóttir, varaformaður landbúnaðar- og sjávarútvegsnefndar Alþingis, sagði á fundi Samfylkingarfélagsins í Reykjavík og Reykjavíkurfélags VG í dag, að ríkisstjórnin verði að afnema núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi á þessu ári. Takist það ekki hafi ríkisstjórnin farið erindisleysu.

Þetta sagði hún mikilvægasta verkefnið í atvinnumálum, byggðamálum og til lengri tíma í efnahagsmálum þjóðarinnar.

„Endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins er hluti af endurreisn samfélags. Við getum ekki staðið hjá við uppbyggingu atvinnuveganna. og ofurselt þá tilviljanakenndum markaðslögmálum. Nógu lengi hefur sú vegferð staðið og afleiðingarnar of dýru verði keyptar. Lærum af sögunni. Látum sögulegt tækifæri ekki renna okkur úr greipum, því stundin er runnin upp," sagði Ólína.

Fundurinn var haldinn á Grand hótel í Reykjavík og voru aðrir ræðumenn á fundinum voru Elín Björg Ragnarsdóttir framkvæmdastjóri Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda, Finnbogi Vikar, laganemi og fulltrúi í nefnd um endurskoðun fiskveiða og Jón Bjarnason sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra.

Ólína lýsti 28 ára sögu kvótakerfisins sem tíma vaxandi ójöfnuðar og óréttlætis, auk þess sem í tímans rás hefðu þúsundir starfa farið forgörðum vegna kerfisins og margar byggðir stæðu nú eftir eins og fiðurlausir fuglar, "samfélög í sárum sérhagsmunagæslunnar" eins og hún orðaði það.

Útgerðarauðvaldið tekið sér stöðu lénsherra

„Á sama tíma hefur útgerðarauðvaldið hefur hert tangarhald sitt á sjálfum verðmætunum. Kvótahafarnir sem upphaflega fengu veiðiheimildir sínar fyrir ekkert, hafa gerst lénsherrar í kerfi þar sem enginn nýliði á sér innkomu von, nema að gerast leiguliði forréttindahópsins sem fyrstur fékk gæðunum úthlutað," sagði Ólína.

Og hún sagði stjórnvöld sanngjörn við útgerðina, með því að veita henni allt að 20 ára aðlögunartíma að breyttu kerfi. „En þó að krafan sé hófsöm og sanngjörn, eða kannski einmitt vegna þess að hún er hófsöm og sanngjörn, þá verður ekki frá henni vikið. Við getum ekki vikið frá grundvallarsjónarmiðum okkar í þessu máli," sagði Ólína.

Sjónarmiðin væru þau að tryggja varanlegt eignarhald og fullt forræði þjóðar yfir auðlindum hafsins, sjálfbæra nýtingu og hagkvæmni, jafnræði við úthlutun veiðiheimilda, og þar með atvinnufrelsi í samræmi við álit mannréttindanefndar Sameinuðu Þjóðanna.

Nokkur lykilatriði

Hún sagði slæmt ef fólk hengdi sig í hugtökin en missti sjónar á þessum markmiðum. Lykilatriði í því að ná þessu fram sagði hún nokkur. Í fyrsta lagi að hið skýra ákvæði fiskveiðistjórnunarlaga um að auðlindin sé sameign þjóðarinnar og að nýting hennar myndi aldrei eignarrétt, verði að komast inn í stjórnarskrá.

Í öðru lagi að nýting og umgengni við fiskveiðiauðlindina haldist í hendur við nýtingu og umgengni við aðrar þjóðarauðlindir, sem tímabundinn afnotaréttur. Að allar aflaheimildir verði innkallaðar í auðlindasjóð og leigðar þaðan á grundvelli leigusamnings. „Leigugjaldið þarf að vera árleg greiðsla en ekki eingreiðsla fyrir langtímasamning, eins og stundum er ýjað að. Þetta er grundvallaratriði varðandi möguleikana á því að endurskoða samninga ef ekki er staðið við skilmálana.

Þá sagði Ólína það lykilatriði að tekjurnar af leigunni renni beint í auðlindasjóðinn og verði varið til samfélagslegra verkefna, á borð við atvinnueflingu, rannsóknir í sjávarútvegi og eflingu byggða.

Leiguverð aflaheimilda ætti að myndast með uppboðum eða verðtilboðum og benti hún þar sérstaklega á leigutilboðsleið Jóns Steinssonar og Þorkels Helgasonar.

Tveimur atriðum bætti Ólína einnig við og uppskar lófatak fundarmanna fyrir þau bæði. Annars vegar að gefa þurfi handfæraveiðar frjálsar við strendur landsins, en hins vegar að leiga aflaheimilda miðist við magn en ekki hlutdeild. Fyrsta úthlutun mætti miðast við leyfilegt aflamagn á yfirstandandi fiskveiðiári, en að allar viðbætur, svo sem vegna stækkandi fiskistofna, gengju beint í auðlindasjóðinn, en rynnu ekki á grundvelli hlutdeildarkerfis beint til útgerðarinnar.

Hér að neðan má sjá ályktun Reykjavíkurfélaganna tveggja, sem dreift var til fjölmiðla á fundinum.