Fréttaskýring: Vaxtabótakerfið hverfi inn í sólarlagið

Í skýrslu sem samráðshópur um húsnæðisstefnu skilaði velferðarráðherra í vikunni eru lagðar til viðamiklar breytingar á ýmsu því sem lýtur að húsnæðismálum.

Hópurinn sem taldi alls 20 manns, m.a. alþingismenn, embættismenn, fulltrúa stéttarfélaga og atvinnurekenda, leggur m.a. til að hætt verði að greiða vaxta- og húsaleigubætur en þess í stað verði greiddar húsnæðisbætur.

Tilgangurinn er sá að útrýma misræmi milli þess opinbera stuðnings sem fólk fær eftir því hvort það leigir húsnæði eða hefur tekið lán til að kaupa sér húsnæði.

Sigríður Ingibjörg Ingadóttir, þingmaður Samfylkingarinnar, var formaður samráðshópsins. Hún bendir á að par sem er samtals með 500.000 króna heildartekjur og leigi sér íbúð eigi ekki rétt á húsaleigubótum. Ef þetta sama par hefði keypt sér íbúð fyrir 20 milljónir og skuldaði 16 milljónir, fengi það á hinn bóginn 27.000 krónur í vaxtabætur á mánuði. Á sama tíma fái fólk með háar tekjur vaxtabætur. Sigríður segir þetta ósanngjarnt. „Ef við ætlum að gera búsetuformum, það er að segja, leigu, eign eða búseturétti, jafnhátt undir höfði, verðum við að draga úr þessu misræmi.“ Fólk verði að geta valið um hvort það leigi til langs tíma eða taki þá áhættu að taka lán fyrir fasteign.

Aflagt á nokkrum árum

Hópurinn leggur til að á þessu ári verði fyrsta skrefið tekið, þ.e. að tekjuskerðingamörk húsaleigubóta verði hækkuð til að fólk geti haft hærri tekjur áður en húsaleigubætur byrja að skerðast. Á næsta ári verði lögum breytt þannig að hætt verði að greiða vaxtabætur eða húsleigubætur og einungis greiddar húsnæðisbætur en upphæð þeirra verði óháð búsetuformi.

Starfshópurinn metur ekki hvort auka eigi heildarfjárhæð bóta heldur ganga tillögurnar út á að skipta þeim með öðrum hætti. Það þýðir að minna mun koma í hlut þeirra sem skulda í eigin húsnæði en þeir sem leigja fá hærri fjárhæð. Sigríður leggur áherslu á að breytingarnar megi ekki ganga í gegn of hratt, m.a. vegna þess að taka verði tillit til þeirra sem hafa reiknað með vaxtabótum þegar þeir festu kaup á íbúð. Afleggja þyrfti vaxtabótakerfið með einhvers konar sólarlagsákvæði, þ.e. að þeir sem hafa fengið vaxtabætur muni hætta að fá þær á nokkrum árum en nýir muni hvorki bætast inn í vaxta- né húsaleigubótakerfið frá og með árinu 2013.

Meðal annarra tillagna er að ríkið leiti leiða til að efla markað með langtímaleiguhúsnæði og fjölga íbúðum með búseturétti. Þá leggur hópurinn til að mótuð verði húsnæðisáætlun sem skilgreini markmið ríkisstjórna í húsnæðimálum. Með henni eigi að tryggja húsnæðisöryggi, félagslega samheldni og stuðla að efnahagslegum stöðugleika. Sigríður bendir á að til að slík áætlun sé möguleg verði að byggja á nákvæmum upplýsingum um húsnæðismarkaðinn, s.s. um eftirspurn og þörf, en slíkar upplýsingar séu ekki til staðar nú.

Skortur á upplýsingum hafi komið mörgum í koll. Víða um land hafi verið reist hús, m.a. með lánum frá Íbúðalánasjóði, sem nú standi tóm og í mörgum tilfellum sé ekki fyrirséð að breyting verði á.

Koma verði í veg fyrir að slíkt endurtaki sig.