Innlent | mbl | 20.5.2011 | 14:02

„Ávísun á áralangar deilur“

Rax / Ragnar Axelsson

Frumvörp sjávarútvegsráðherra um breytingar á lögum um stjórn fiskveiða eru ávísun á áralangar deilur og koma til með að skaða þjóðfélagið. Þetta er mat Samtaka atvinnulífsins. Samtökin benda á að ekki hafi verið farið að reglum um undirbúning lagafrumvarpa.

„Ljóst er að frumvarpsdrögin geta ekki orðið grundvöllur að sátt. Þau munu kalla fram áframhaldandi deilur og átök á komandi árum og verða tilefni stöðugra breytinga á fiskveiðistjórninni. Þessi átök geta ekki leitt til neins annars en þess að afkoma sjávarútvegsins verður verri en ella og um leið rýra þau hag fyrirtækjanna, fólksins sem hjá þeim starfa, þjónustuaðila, sveitarfélaga og um leið þjóðarinnar allrar,“ segir í fréttatilkynningu frá SA um frumvörpin.

Samtök atvinnulífsins, Landssamband íslenskra útvegsmana og Samtök fiskvinnslustöðva, hafa sent sjávarútvegsráðherra sameiginlegar umsagnir um frumvörpin. Þar er hækkun veiðigjaldsins gagnrýnd. Bent er á að í vissum tilvikum geti orðið um skattlagningu á taprekstur að ræða og jafnframt dragi þessi aðferð úr getu fyrirtækjanna til fjárfestinga og nýsköpunar. „Ef skattleggja á útgerðina sérstaklega væri nær að leggja á sérstakan tekjuskatt þannig að ef hagnaður til skatts fer umfram einhver tiltekin mörk falli það sem umfram er í sérstakt tekjuskattsþrep. Þannig yrði skattheimtan sanngjarnari og í betra samræmi við aðferðir sem almennt er beitt til að nálgast s.k. auðlindarentu og gæti endurspeglað mismunandi afkomu innan atvinnugreinarinnar.“

Gagnrýnt er sérstaklega að gert ráð fyrir að úthluta sveitarfélögum 1/5 af álögðu veiðigjaldi. Reglurnar séu ógagnsæjar. Þar sé sérstaklega hallað á sveitarfélög þar sem gerð eru út vinnsluskip sem fullvinna aflann um borð og sveitarfélög þar sem engar hafnir eru en umsvifamiklar útgerðir. Þá sé ekkert tillit er tekið til þess að fiski er landað vítt og breytt um land en aflanum síðan ekið heim til vinnslu.

Það er mat samtakanna að verði frumvörpin óbreytt að lögum muni þau kollvarpa rekstri starfandi útvegsfyrirtækja og stórauka skattheimtu á sjávarútveginn, aflahlutdeildarkerfi sem hafi í öllum aðalatriðum reynst vel verði gjörbreytt og óvissa í greininni aukin. Jafnframt ógni frumvörpin tilveru fyrirtækja sem þjónusti útveginn og setji hag og framtíð starfsmanna útvegsfyrirtækja í uppnám. Mikil óvissa verði þannig sköpuð um hagsmuni byggðarlaga og framtíð þeirra.

Samtökin lýsa miklum áhyggjum vegna þess að ekkert mat er lagt á hugsanlegar afleiðingar af ákvæðum þessara frumvarpsdraga. Ekki verði séð að málsmeðferðin sé í samræmi við samþykkt ríkisstjórnarinnar frá 28. september 2010 þar sem fram koma reglur um undirbúning og meðferð stjórnarfrumvarpa né virðist tekið mið af handbók um undirbúning og frágang lagafrumvarpa sem gefin var út af forsætisráðuneytinu, dóms- og kirkjumálaráðuneytinu og skrifstofu Alþingis 2007. Samtökin eru, eins og ráðuneytinu er kunnugt um, tilbúin til samráðs og samvinnu um breytingar á lögum um stjórn fiskveiða þannig að unnt verði að ná sátt um málaflokkinn.

Í handbók um undirbúning og frágang lagafrumvarpa segir í kafla um samráð við hagsmunaaðila og almenning: „Samráð stuðlar að því að forsendur mála liggi fyrir áður en ákvörðun er tekin. Einnig styðst samráð við þau lýðræðisrök að þeir sem ákvarðanir varða eigi þess kost að hafa áhrif á efni þeirra. Æskilegt er að efna til samráðs við hagsmunaaðila og almenning við gerð allra þýðingarmeiri frumvarpa eftir því sem tími og aðstæður leyfa. Við mat á því hvort frumvörp eru þýðingarmikil mætti líta til þess hvort:

um nýja stefnumörkun er að ræða, sem horfir til breytinga á viðkomandi málefnasviði
nýjar skyldur eru lagðar á einstaklinga, atvinnulíf, sveitarfélög o.s.frv.
réttindi framangreindra aðila eru aukin eða þau skert
fyrirhugaðar breytingar snerta marga

Kosturinn við að efna til samráðs um frumvörp áður en þau eru lögð fram á Alþingi er sá að á því stigi er gjarnan auðveldara að taka tillit til athugasemda. Enn fremur er tími þingnefnda til að fara yfir athugasemdir oft knappur eftir að mál hafa verið lögð fram.

Mikilvægt er að skipuleggja samráð vandlega, heppilegt er að útbúa kynningarefni þar sem aðalatriði frumvarps eru dregin fram. Þá þarf að greina við hverja æskilegt sé að hafa samráð, þ.e. væntanlega þá sem munu verða fyrir áhrifum af lagasetningunni, samtök er hafa beina hagsmuni af breytingu og þá sem bera munu meginábyrgð á framkvæmd, t.d. sveitarfélögin. Einnig er rétt að freista þess að láta sjónarmið aðila sem kunna að hafa ólíka afstöðu til málefnisins koma fram. Á sumum sviðum hafa einnig skapast venjur um samráð, t.d. með þátttöku aðila vinnumarkaðarins í undirbúningi lagasetningar.“

Í samþykkt ríkisstjórnarinnar frá 28. september sl. segir ennfremur: „Í almennum athugasemdum með frumvörpum skal koma fram stutt og almennt mat á áhrifum fyrirhugaðrar lagasetningar. Rekja skal afleiðingar fyrir almannahagsmuni og helstu hagsmunaaðila. Áhrif á stjórnsýslu ríkisins skulu rakin eftir því sem tilefni er til. Rökstyðja skal hvers vegna ávinningurinn af samþykkt frumvarps sé meiri en hugsanleg neikvæð eða íþyngjandi áhrif. “

Umsögn SA, LÍÚ og Samtaka fiskvinnslustöðva