Fréttaskýring: Boða umbætur og meira gagnsæi

Lagðar eru til ýmsar veigamiklar breytingar í lífeyrismálum og á vettvangi lífeyrissjóðanna í nýjum drögum að stefnu ASÍ í lífeyrismálum. Miðstjórn ASÍ afgreiddi drögin í seinasta mánuði og verða þau til skoðunar hjá aðildarfélögunum í sumar en markmiðið er að afgreiða þau á 40. þingi ASÍ, sem haldið verður í haust.

Í umræðuskjali þar sem drögin eru birt segir að mikill almennur vilji sé til þess innan ASÍ að lífeyrissjóðakerfið grundvallist á skylduaðild, samtryggingu, sjóðasöfnun og sjálfbærni kynslóðanna. En brýnt sé að auka gagnsæi í stjórnkerfi sjóðanna og efla þurfi alla upplýsingagjöf þeirra.

,,Það er afdráttarlaust afstaða aðildarsamtaka Alþýðusambandsins að lífeyrissjóðirnir eiga að setja sér skýrar reglur um siðferði og samfélagslega ábyrgð, bæði hvað varðar fjárfestingar sínar og innri starfsemi,“ segir í drögunum.

Forystumenn ASÍ og SA sitji ekki í stjórnum lífeyrissjóða

Lagðar eru til fjölmargar breytingar, m.a. að við það verði miðað að forseti ASÍ og formaður SA ásamt framkvæmdastjórum samtakanna taki ekki sæti í stjórnum einstakra sjóða. Lagt er til í kafla draganna um örorku að tekið verði upp fjölþætt starfsgetumat sem liggi til grundvallar endurhæfingarlífeyri og „réttur til varanlegra örorkubóta verði fyrst til eftir 3 til 5 ára endurhæfingartímabil“.

Sú stefna er sett fram að tekjutenging örorkubóta verði aflögð, en bótaréttur skilgreindur miðað við starfsgetumat. „Tekjuviðmið í örorkubótarétti lífeyrissjóðanna verði eingöngu gagnvart atvinnutekjum en ekki gagnvart greiðslum frá TR.

Jafna verður örorkubyrði lífeyrissjóðanna með opinberum framlögum, m.a. til að mismunandi byrði af réttindaávinnslu ungs fólks sem lendir í örorku eftir takmarkaða atvinnusögu verði mætt með sanngjörnum hætti.“ Mikil áhersla er lögð á að gengið verði frá samkomulagi um jöfnun lífeyrisréttinda á milli almenna og opinbera lífeyriskerfisins. Lagt verði til grundvallar það viðmið að lífeyrir verði um 76% af meðaltekjum á starfsævinni miðað við 15,5% iðgjald í samtryggingarsjóði. Þá þurfi að gera upp bakábyrgð ríkisins á B-deild Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins með löngu skuldabréfi og afnema eigi framvirka tengingu lífeyris við laun eftirmanns og afnema ríkis- og launagreiðendaábyrgðina.

Í drögum ASÍ segir að réttindagrunnur fyrir alla sjóði þurfi að vera samræmdur. Lagðar eru til verulegar breytingar á ellilífeyriskerfinu og settar m.a. fram eftirfarandi tillögur:

„Réttur til eftirlauna taki mið af 76% meðalævitekna viðkomandi á grundvelli 15,5% iðgjalds

Réttindakerfið verði aldurstengt sem tryggir sjálfbærni kynslóðanna

Eftirlaunaaldur miðist við 67 ár en breytist með breytingum á meðalævi landsmanna, þó þannig að fyrir liggi með 5-10 ára fyrirvara hver eftirlaunaaldurinn er hjá viðkomandi sjóðsfélaga

Aukinn sveigjanleiki verði til töku eftirlauna bæði hjá TR og lífeyrissjóðunum

Möguleiki á að hefja aftur greiðslur inn í kerfið eftir að taka lífeyris hefst.“

Verði þær breytingar gerðar sem lagðar eru til í drögum ASÍ verða reglur um skiptingu lífeyrisréttinda milli hjóna endurskoðaðar með það að markmiði að sameign hjóna verði meginreglan ,,í kynlausu kerfi“.

Í umfjöllun um stjórnkerfi lífeyrissjóðanna er lögð áhersla á fjölmargar breytingar, m.a. um að settar verði gagnsærri reglur um kjör fulltrúaráðs og stjórna sjóðanna þannig að tryggt sé að félagsmenn og sjóðsfélagar hafi tækifæri til að bjóða sig fram til ábyrgðarhlutverka.

Fulltrúaráð sjóðanna hafi mikilvægt hlutverk með höndum, m.a. að kjósa alla fulltrúa í stjórn lífeyrissjóðs á hverju vori. Í fulltrúaráði sitji sjóðfélagar eða greiðendur í viðkomandi lífeyrissjóð og framboð til setu í ráðinu verði auglýst hjá viðkomandi stéttarfélögum.

Siðanefnd lífeyrissjóða

Þá er lagt til að settar verði stífari reglur um stjórnir sjóðanna, m.a. um að sett verði 8 ára hámark á samfelldan seturétt í stjórn lífeyrissjóðs. Settar verði hæfisreglur og stjórnarmenn og starfsmenn lífeyrissjóðanna upplýsi um verðbréfaeign og viðskipti sín.

Í tillögum um fjárfestingarstefnu lífeyrissjóða segir að mikilvægt sé að auka aftur hlutdeild erlendra eigna í eignasafni lífeyrissjóðanna, þannig að þeir hafi heimild til að fjárfesta allt að helming eigna sinna í erlendum eignum og heimila þurfi að hlutdeild hlutabréfa verði allt að 60%, þó þannig að innlend hlutabréf verði að hámarki fimmtungur af því.

Þá segir að eðlilegt sé að lífeyrissjóðir nýti sér reynslu Norska olíusjóðsins, m.a. í tengslum við siðferði og samfélagslega ábyrgð og lagt er til að sjóðirnir setji sér samskipta- og siðareglur fyrir starfsmenn og stjórnarmenn, þ.m.t. reglur um þátttöku í boðsferðum, gjafir og risnu, takmörkun á samhliða fjárfestingum og þátttöku í atvinnurekstri.

Loks er lagt til að komið verði á fót siðanefnd lífeyrissjóðanna á vettvangi Landssamtaka lífeyrissjóða.