Bótasvik fyrir 3,4 milljarða á ári

Ætla má að bótasvik í almannatryggingakerfinu geti numið allt að 3,4 milljörðum króna á ári. Ríkisendurskoðun telur að efla þurfi eftirlit á þessu sviði, m.a. með því að rýmka lagaheimildir Tryggingastofnunar til að afla og vinna með persónuupplýsingar.

Þá eigi að rýmka heimildir stofnunarinnar til að beita viðurlögum við bótasvikum. Mikilvægt sé að viðurlög séu þannig að þau fæli fólk frá því að reyna að svíkja út bætur.

Tryggingastofnun ákvarðar og afgreiðir bóta- og lífeyrisgreiðslur til fólks sem rétt hefur til slíkra greiðslna samkvæmt lögum um almannatryggingar og lögum um félagslega aðstoð. Stofnunin leitast við að tryggja að þeir sem þiggja greiðslurnar eigi raunverulega rétt á þeim. Í þessu skyni leitar stofnunin uppi og rannsakar greiðslur sem rekja má til svika eða mistaka og reynir að fyrirbyggja þær, samkvæmt frétt á vef Ríkisendurskoðunar.

Svik tengjast meðal annars hjúskaparstöðu

Í nýrri skýrslu Ríkisendurskoðunar er fjallað um eftirlit Tryggingastofnunar með bótagreiðslum í almannatryggingakerfinu. Fram kemur að á árunum 2011–2012 stöðvaði stofnunin óréttmætar greiðslur sem námu samtals tæplega 100 milljónum króna á ársgundvelli. Ekki liggur fyrir mat á ætluðu umfangi bótasvika hér á landi en í Danmörku er áætlað að þau nemi á bilinu 3–5% af heildarfjárhæð bótagreiðslna. Sé miðað við þetta hlutfall má ætla að bótasvik hér nemi í heild 2–3,4 milljörðum króna á ári. Talið er að hætta á svikum eða mistökum við bótagreiðslur sé einkum tengd upplýsingagjöf fólks um búsetu, hjúskaparstöðu og tekjur. Þannig eru t.a.m. dæmi um að foreldrar sem eru í sambúð skrái sig sem einstæða til að fá hærri greiðslur en þeir eiga rétt á.

Ríkisendurskoðun telur að Tryggingastofnun nýti ekki til fulls þær lagaheimildir sem hún hefur til eftirlits með bótagreiðslum en einnig sé mikilvægt að styrkja þessar heimildir. Eins og staðan er nú hefur Tryggingastofnun takmarkaðan aðgang að persónuupplýsingum sem máli skipta við ákvörðun bótaréttar. Að mati Ríkisendurskoðunar þarf að breyta lögum til að rýmka þennan aðgang. Í skýrslunni er velferðarráðuneytið hvatt til að líta til Norðurlanda um fyrirmyndir í þessu efni enda hafi tryggingastofnanir í Danmörku, Noregi og Svíþjóð mun ríkari heimildir til að afla og vinna með persónuupplýsingar en Tryggingastofnun. Þá þurfi ráðuneytið að sjá til þess að Tryggingastofnun hafi fjárhagslegt bolmagn til að halda úti öflugu eftirliti með bótagreiðslum.

Sjaldan eða aldrei kært

Fram kemur að bótasvik hér á landi séu sjaldan kærð til lögreglu og að greiðsluþegi hafi aldrei hlotið dóm í slíku máli. Mikilvægt sé að viðurlög séu með þeim hætti að þau fæli fólk frá því að reyna að svíkja út bætur. Í þessu sambandi leggur Ríkisendurskoðun til að Tryggingastofnun fái heimild til að ljúka sem flestum málum af þessu tagi með því að leggja á stjórnvaldssekt, svipta fólk bótarétti eða með öðrum viðurlögum. Stofnunin myndi þá aðeins vísa málum til lögreglu ef grunur væri um skipulögð eða stórfelld svik. Þá telur Ríkisendurskoðun að Tryggingastofnun þurfi að skilgreina bótasvik og mistök við bótagreiðslur með formlegum hætti, meta umfang og hættu á slíku eftir bótaflokkum og þróa mælikvarða á árangur eftirlitsins.

• 1 blogg um fréttina

Bloggað um fréttina

• krumminn: BÓTASVIK