Innlent | Morgunblaðið | 9.2.2014 | 7:07 | Uppfært 16:44

Borgað fyrir að fá að borga

Íþróttir. Mynd úr safni. Ómar Óskarsson

Fjöldi íþróttafélaga notast við greiðsluþjónustuna Nóri sem rekin er af Greiðslumiðlun ehf. í eigu innheimtufyrirtækisins Motus. Fyrir hvern einasta greiðsluseðil sem sendur er út á vegum íþróttafélags sem notar Nóra rukkar Greiðslumiðlun fast tilkynningargjald að upphæð 390 krónur. Vilji foreldrar skipta greiðslum upp margfaldast gjaldið. Tilkynningargjald, seðilgjald og útskriftargjald eru allt nöfn á því gjaldi sem tekið er fyrir það að fá að greiða fyrir tiltekna þjónustu í heimabanka eða gegnum greiðslugátt, óháð upphæð reiknings og því hvort hann er gefinn út eingöngu rafrænt eða ekki.

Foreldrar geta verið að greiða tugi þúsunda fyrir íþróttaiðkun og tómstundir barna sinna. Barnmargar fjölskyldur finna sérstaklega fyrir þessu. Ofan á gjöld sem greidd eru íþróttafélögunum fyrir sjálfa iðkunina bætist svokallað tilkynningargjald. Mörg af stærstu íþróttafélögum landsins, þau sem hafa flesta iðkendur innan sinna raða, notast við sama greiðslukerfið, Nóra, til að taka við greiðslum foreldra. Við hverja greiðslu sem innt er af hendi með greiðsluseðli í heimabanka bætast 390 krónur við.

„Kjósi greiðandi æfingagjalda að fá greiðsluseðil í Nóra kerfinu er áskilið greiðslu- og umsýslugjald samkvæmt kynntum skilmálum þar um,“ segir Bjarni Þór Óskarsson, stjórnarmaður í Greiðslumiðlun, inntur eftir skýringum á gjaldtökunni.

Gjaldið er óháð upphæð reiknings

Hann segir gjaldið leggjast á alla greiðsluseðla sem fara í gegnum Nóra kerfið enda fylgi kostnaður hverri einustu greiðslu. „Kostnaðurinn er að hluta aðkeypt þjónusta frá viðskiptabanka Greiðslumiðlunar og að hluta vegna umsýslu og þjónustu Greiðslumiðlunar, auk virðisaukaskatts.“

Gjaldið sem lagt er á greiðsluseðlana er fast og þannig óháð þeirri upphæð sem greidd er. Foreldri sem fékk reikning vegna frístunda barns gegnum greiðslugátt íþróttafélags fékk 7% álag á reikning sinn vegna hins svokallaða tilkynningargjalds. Heildarupphæð reiknings var upphaflega 35.570 krónur. Að frádregnum 30.000 króna frístundastyrk stóð eftir reikningur til greiðslu að upphæð 5.570 krónur. Foreldrið valdi að fá greiðsluseðil í heimabanka en við það hækkaði heildarupphæð reikningsins í 5.960 krónur.

Innheimt tvisvar á ári

Tökum dæmi af foreldri sem greiðir fyrir íþróttaiðkun þriggja barna sem hvert stundar tvenns konar íþróttir. Vilji foreldri geta greitt fyrir iðkunina með því að fá greiðsluseðil í heimabanka þarf að greiða alls sex slíka á hvorri önn. Tilkynningargjaldið að upphæð 390 krónur er því greitt tólf sinnum yfir árið. Alls myndi upphæðin því nema 4.680 krónum á ári, bara í tilkynningargjald til Greiðslumiðlunar fyrir utan sjálf gjöldin fyrir iðkunina.

Tilkynningagjald er stytting á heitinu „tilkynningar- og greiðslugjald“ og kröfuhafinn ákvarðar upphæð þess. Ef greiðandi kröfu vill skipta greiðslum í fleiri en einn hluta, eins og algengt er að foreldrar geri með gjöld fyrir tómstundir og íþróttir, þarf að greiða tilkynningargjald fyrir hverja greiðslu. Sé kröfunni skipt í þrjár greiðslur kostar það alls 1.170 krónur.

Íþróttafélögin greiða hóflegt gjald fyrir leigu á greiðsluþjónustukerfinu Nóra, eða rúmar 10 þúsund krónur á mánuði. Í staðinn losna þau við kostnað sem áður hlaust af því að sýsla sjálf með allar greiðslur og sjá um innheimtu. Hins vegar greiða foreldrar aukalega til Greiðslumiðlunar í formi tilkynningargjaldsins svo segja má að kostnaðurinn hafi einfaldlega færst til.

Foreldrar sem greiða fyrir íþróttaiðkun barna sinna geta valið hvort þeir greiða með kreditkorti eða fá greiðsluseðil. Kortagreiðslur kosta líka en þar er ekki rukkað fyrir hverja greiðslu líkt og ef greiðsluseðill er valinn.

Foreldrar hafa þó í mörgum tilvikum val um þriðja kostinn, að greiða beint inn á reikning íþróttafélags og setja upplýsingar í skýringu með millifærslunni. Forsvarsmenn nokkurra íþróttafélaga sem blaðamaður ræddi við sögðust jafnan taka því vel ef foreldrar vildu sleppa við gjöld vegna greiðsluseðla og greiða beint.

Engin lög sem banna gjöldin

Á árinu 2008 fór af stað umræða um lögmæti svokallaðs seðilgjalds, eða gjalds sem lagt er á hvers kyns kröfur og byggist á kostnaði við það að gefa út og sýsla með kröfuna. Tilkynningargjald er í raun annað nafn á sams konar gjaldi. Undanfari málsins er sá að í janúar það ár skilaði starfshópur á vegum viðskiptaráðherra, sem þá var Björgvin G. Sigurðsson, af sér skýrslu um heimildir fjármálafyrirtækja til gjaldtöku. Lagði hópurinn til að gjöldin yrðu bönnuð eða fjármálafyrirtækjum settar skorður við innheimtu þeirra. Í febrúar 2008 setti ráðherra fram tilmæli til fjármálafyrirtækja um að þeir myndu stilla gjaldinu í hóf. Í tilmælum ráðherra sagði meðal annars: „Fjármálafyrirtækjum er óheimilt að innheimta seðilgjöld og sambærilegar fylgikröfur, sem samið hefur verið um greiðslu á við neytendur, vegna krafna sem innheimtar eru fyrir kröfuhafa á grundvelli þjónustusamnings, nema að uppfylltum neðangreindum skilyrðum:

– Fjárhæð gjalds endurspegli raunkostnað við útsendingu seðla.

– Neytendum standi til boða raunhæfur gjaldfrjáls valkostur, svo sem að greiða með millifærslu. Haft skal til hliðsjónar að staðgreiðsla á starfsstöð fyrirtækis, ein og sér, telst ekki raunhæfur valkostur.

– Neytendur fái reikning vegna viðskipta, lögum samkvæmt, á pappír eða rafrænt.“

Gjaldið sem innheimt er vegna útgáfu krafna á sér þó enn stoð í lögum, þrátt fyrir að afnám þeirra hafi ítrekað verið tekið upp á Alþingi. Krafa á hendur neytendum um að þeir greiði þessi gjöld byggist á 4. gr. innheimtureglugerðar frá 2009: „Hámarksfjárhæð innheimtukostnaðar, m.a. innheimtuþóknun ... tekur mið af þeim kostnaði sem kröfuhafi verður fyrir vegna innheimtunnar og nauðsynlegur og hóflegur getur talist.“ Reglugerðin var sett til bráðabirgða eftir hrun og engar breytingar hafa verið gerðar. Það er kröfuhafans að ákvarða gjaldið og meta sjálfur hvað telst „nauðsynlegt og hóflegt.“

Hundraðkallarnir safnast saman

Á vefsíðu Greiðslumiðlunar eru þrjátíu íþróttafélög talin upp sem eru viðskiptavinir fyrirtækisins, en greiðslukerfi þess er sérstaklega markaðssett fyrir íþróttafélög og félagasamtök. Motus, eitt stærsta innheimtufyrirtæki landsins, er eigandi Greiðslumiðlunar og sér því einnig um innheimtu gjalda sem fara í vanskil hjá íþróttafélögunum. Samkvæmt heimildum hafa íþróttafélögin þó fulla stjórn á því hvaða vanskilakröfur fara í innheimtu. Þar sem um tómstundir barna er að ræða er yfirleitt reynt að finna leið til að aðstoða foreldra sem ekki geta greitt á tilskildum tíma.

Neytendur eru rukkaðir um tilkynningargjald vegna greiðsluseðla frá ýmsum fyrirtækjum og stofnunum. Algengt er að upphæðin hlaupi á einhverjum hundraðköllum í hvert sinn. Þegar gjöldin, sem oft eru lögð á greiðsluseðla sem berast mánaðarlega eru lögð saman og skoðuð yfir heilt ár geta upphæðirnar orðið ansi háar.