„Þú gætir staðið á haus og sýnt okkur á þér brjóstin“

Algengt er að ungar konur í veitingahúsageiranum verði fyrir kynferðislegri áreitni, og séu oft tilbúnar að láta ýmislegt yfir sig ganga. Í umönnunarstörfum er sönnunarbyrði oft sögð erfið.

Kvennafrídagurinn 24. október 1975 markaði tímamót í íslensku samfélagi. Um alþjóðlegan dag var að ræða en hvergi var samstaðan jafnmikil og á Íslandi. Margt hefur breyst en jafnréttisbaráttu lýkur ef til vill aldrei. Á fundi sem Jafnréttisstofa og Akureyrarbær héldu á föstudaginn í tilefni dagsins var t.d. fjallað um kynferðislega áreitni í umönnunarstörfum og framkomu við konur í þjónustustörfum, þar sem eitt og annað áhugavert kom fram en ekki allt ánægjulegt.

Í máli Hörpu Ólafsdóttur hagfræðings hjá Eflingu, stéttarfélagi, kom fram að ákveðnir vinnustaðir væru í meiri hættu hvað þetta varðar: fámennir vinnustaðir, t.d. persónuleg notendastýrð þjónusta; hún benti á að ungar konur í veitingahúsageiranum þekktu síður rétt sinn en aðrir og væru oft tilbúnar að láta ýmislegt yfir sig ganga og nefndi einnig að í umönnun aldraðra vægi réttur aldraðra heimilismanna oft þungt, sönnunarbyrði væri erfið og aðstandendur aldraðra væru í hagsmunagæslu.

Jóhann Berglind Bjarnadóttir og Katrín Olsen Björnsdóttir sinna báðar umönnunarstörfum hjá Akureyrarbæ og sögðu ótrúlega marga hafa orðið fyrir kynferðislegri áreitni í starfi, „sem betur fer ekki af alvarlegustu gerð en engu að síður svo að þeim hafi misboðið“.

Kynferðisleg áreitni er þegar farið er yfir mörk þess sem þolandinn sættir sig við en það mat er mjög huglægt, og því mikilvægt, að þeirra sögn, að umræða á vinnustað sé opinská. Að leyfilegt sé að brydda upp á umræðuefninu og að starfsfólk treysti samstarfsfólki sínu. Að það geti rætt sín mörk og stutt hvert annað. „Ef samstarfsfólk er meðvitað um mörk hvert annars er auðveldara að koma til aðstoðar og styrkja viðkomandi í erfiðum aðstæðum.“

Tvær ungar konur, Margrét Helga Erlingsdóttir og Elín Inga Bragadóttir, ræddu um framkomu við konur í þjónustustörfum en þær halda úti síðunni Kynlegar athugasemdir á Facebook. Stofnuðu hana á vormánuðum „vegna þess að við tókum eftir því að allt í kringum okkur hafði fólk sögur að segja af því hvað það var orðið langþreytt á kynjakerfinu og hvernig það hefur neikvæð áhrif á daglegt líf þess. Oft eru þetta atriði sem maður bendir á og fólk afgreiðir sem „væl“. Við vildum einfaldlega benda á hvernig þetta gegnsýrir samfélagið og hvernig margt smátt myndar eitt stórt kynjakerfi.“

Þeim hafa borist ótrúlegustu athugsemdir og sögur inn á síðuna. Dæmi frá 17 ára stúlku sem vann sem þjónn á veitingastað þar sem einnig var boðið upp á heimsendingu. „Eftir að hafa þjónað í um hálft ár í salnum langaði mig að prófa að vera sendill. Strákarnir tveir sem sáu um heimsendingarnar virtust ráða sér mun meira í starfi en ég og fannst mér það heillandi. Það voru til tveir bílar sem þeir voru báðir búnir að margklessa.“

Stúlkan segist hafa safnað kjarki, talað við yfirmanninn og óskaði eftir því að verða sendill: „Hann hló, horfði á mig lengi og sagði að stelpur gætu ekki sinnt slíku starfi, hvað þá stelpur sem væru nýkomnar með bílpróf. Með tárin í augunum (niðurlægð) sagðist ég þá ætla að hætta. Eftir mikla baráttu fékk ég svo fjárans sendilsstarfið með því skilyrði að ég væri á eigin bíl þar sem mér væri ekki treystandi fyrir hinum margklesstu sendlabílum. Ég lét mig hafa það og vann svo sem pizzusendill í einhvern tíma og hvorki klessti bíl né klúðraði sendingu ... ótrúlegt en satt.“

Þær veltu vöngum yfir því hvort kúnninn hefði alltaf rétt fyrir sér – eins og gjarnan er haft á orði, og sögðu þessa sögu sem þeim barst frá ungri konu:

„Fyrir nokkrum árum byrjaði ég að vinna sem þjónn á vinsælum veitingastað í Reykjavík. Á fyrstu vaktinni sá ég um nokkur borð, meðal annars eitt þar sem sátu tveir menn og tvær konur.“ Nóg var að gera og allt gekk vel þar til hún gleymdi að færa öðrum manninum bjór, sem hann hafði pantað. „Þegar ég kom næst að borðinu spurði ég hvort allt væri eins og það ætti að vera og maðurinn minnti mig á bjórinn. Ég dreif í að sækja hann og baðst afsökunar á þessari gleymsku minni þegar ég kom aftur með bjórinn að borðinu. Svo spurði ég hvort ég gæti gert eitthvað fleira fyrir þau í bili og maðurinn hló og sagði: „Hmm... já, þú gætir kannski staðið á haus og sýnt okkur á þér brjóstin!“ Hin þrjú hlógu en ég roðnaði bara og snerist á hæli.“

Hún sagði starfsfélaga sínum, annarri stúlku, frá því sem gerðist og sú kallaði strax á vaktstjórann, stæðilegan mann á fertugsaldri, og sagði honum hvað hafði gerst. Yfirmaðurinn prentaði strax út reikninginn, gekk að borðinu og bað fólkið um að borga. Sagði slíka framkomu við starfsfólk ekki viðeigandi, bað fólkið um að fara og koma aldrei aftur. „Þau voru öll yfir sig hneyksluð og maðurinn hreint út sagt brjálæðislega reiður og hreytti einhverjum ónotum í okkur öll á leiðinni út. En ég er enn svo stolt og þakklát þessum yfirmanni mínum fyrir þessu flottu viðbrögð,“ sagði hún.

_ _ _ _ _ _ _ _

Forsíða Sunnudagsblaðsins.

• Blogga um frétt