Af hverju hættirðu ekki á Facebook?

Kuh vildi láta gott af sér leiða því hann veit að flest öpp hjálpa ekki til því öll möguleg öpp frá leikjum til samfélagsmiðla eru hönnuð til þess að láta okkur halda áfram að nota þau. „Mörg þessara fyrirtækja nota hegðunarsálfræðinga til þess að gera þetta; finna leiðir til að ná þér aftur inn. Ég hef unnið við öpp sem gera þetta og ég er ekki stoltur af því,“ sagði hann í samtali við Guardian.

Samfélagsmiðlar eru oft tímaþjófar. AFP

Tristan Harris, fyrrverandi vöruheimspekingur hjá Google, er sannfærður um að Kísildalurinn sé að gera okkur háð símunum okkar og vill snúa við þessari þróun. Hann segir símann sinn vera ávanabindandi og líkir iPhone-inum sínum við það að vera með „happdrættisvél í vasanum“. Titill hans vísar til þess að undir lokin í starfi sínu hjá Google var hann farinn að vinna við að rannsaka hvernig fyrirtækið gæti haft siðræna hönnun að leiðarljósi í öllu starfi en hann hætti hjá fyrirtækinu til að vinna að þessum breytingum á víðari vettvangi, m.a. hjá samtökunum Time Well Spent.

Einhverjir gera lítið úr símafíkn fólks og kenna veiklyndi um en Harris segir að forritunum sjálfum sé um að kenna. Þau séu hönnuð til þess að gera fólk að fíklum og hann vill að tæknifyrirtæki axli ábyrgð til að hjálpa okkur að leggja símann auðveldar frá okkur. Hann vill að þeir sem hanni og þrói hugbúnað þurfi að sverja eins konar Hippokratesareið sem byggist á því að hætta að notfæra sér veikleika fólks.

Botnlaus skál

„Það er alltaf til leið til að hanna sem byggist ekki á fíkn,“ sagði hann í samtali við The Atlantic. „Like“-hnappurinn eins og á Facebook og Instagram er dæmi um tækni sem hvetur til notkunar. Fólk gáir oft hvort að það séu ekki að bætast við „like“ og fær dópamínskot í heilann þegar það gerist. Sannað er að þegar verðlaun eru veitt með tilviljanakenndum hætti ýtir það enn frekar undir ákveðna hegðun.

Til er fræg rannsókn sem leiddi í ljós að fólk borðaði 73% meiri súpu úr skálum sem fylltu sig sjálfar en þegar notast var við venjulegar skálar. Fréttayfirlitið (news feed) í Facebook minnir á þessar sjálffyllandi skálar, það kemur stöðugt meira og við áttum okkur ekki á því að við innbyrðum meira magn af upplýsingum en við ætluðum okkur.

Stofnandi Facebook, Mark Zuckerberg, er meðvitaður um þessa umræðu og hefur sett sér það markmið að laga Facebook á þessu ári. Þetta er raunar áramótaheit hans en fyrri áramótaheit hafa verið m.a. að læra mandarín og lesa eina bók á viku. Hann vill m.a. standa vörð um andlega heilsu notenda samfélagsmiðilsins og koma í veg fyrir að hann sé misnotaður. Vonandi tekst honum þetta.

Justin Rosenstein, hönnuður „like“-hnappsins á Facebook, er búinn að loka á Reddit í tölvunni sinni, banna Snapchat og takmarka notkun sína á Facebook. Hann er ósáttur við að netið sé farið að snúast að þörfum auglýsingaiðnaðarins. Honum finnst mikilvægt að taka þessa umræðu nú því hann sé í síðustu kynslóðinni sem muni hvernig lífið var fyrir snjallsímabyltinguna.

Það er nefnilega erfitt að átta sig á því nákvæmlega hvað þessi mikla símanotkun er að koma í veg fyrir. Það er til dæmis mikilvægt að láta sér leiðast en þannig verður til pláss fyrir nýjar hugmyndir. Það er ekki hægt ef síminn er tekinn upp um leið og hægist um og hann er alltaf notaður til að dreifa huganum. Það er ólíklegt að maður hugsi á dánarbeðinum: „Ég vildi að ég hefði verið meira á Facebook!“ Það eru til skemmtilegri ævintýri en þau sem byrja með skrolli.

Þórhildur Magnúsdóttir. mbl.is/Halldór Sveinbjörnsson

Öðruvísi samskipti 

Þórhildur Magnúsdóttir hefur haft febrúar samfélagsmiðlalausan tvö ár í röð og notar samfélagsmiðla markvissar eftir hléið.

Hvatti þetta þig til öðruvísi samskipta við fólk?

„Algjörlega og fyrir mér er það stærsti ávinningurinn. Það sem mér finnst aðalókosturinn er hvað fólk notar samfélagsmiðlana mikið í þeirri trú að það sé í alvörunni að byggja upp sambönd við aðra sem það er að gera að einhverju leyti en ekki nógu djúpt. Þetta er svolítið yfirborðskennt og hamlandi. Það eru takmörk fyrir því hversu mikið maður getur tengst eða kynnst fólki í gegnum samfélagsmiðla,“ segir hún.

„Það er ekki endilega að maður sé meðvitaður um að nú sé maður ekki að spjalla við fólk á Facebook og hugsi að maður ætti að spjalla við það í alvörunni heldur hefur maður bara meiri tíma og tekur betur eftir því hvað maður er að gera við tímann þegar þessi tímaþjófur er ekki til staðar.“

Atli Bollason er hættur á Facebook. mbl.is/Hanna Andrésdóttir

Allt steypt í sama mót

Atli Bollason byrjaði á Facebook haustið 2007 en ákvað að hætta á samfélagsmiðlinum 1. nóvember síðastliðinn.

Af hverju gerðirðu það?

„Það voru í rauninni margar ástæður. Sú fyrsta og einfaldasta er bara hvað þetta tekur mikinn tíma frá manni. Mér fannst ég svo oft lenda í því að ég ætlaði að gera eitthvað annað en svo bara hurfu mínútur og klukkustundir þarna inni, sem var alltaf tími sem ég sá eftir. Mér fannst alltaf eins og ég hefði eiginlega verið að gera eitthvað af mér,“ segir hann en það er vissulega óþægileg tilfinning að sjá eftir tíma.

„Þetta var tilfinning sem ég upplifði frekar oft,“ segir hann og lenti eins og svo margir í því að í stað þess að lesa í klukkutíma í bókinni á náttborðinu fyrir svefninn hvarf tíminn í Facebook. „Aðeins að kíkja“ verður oft að einhverju meira, sem er áreiðanlega nokkuð sem margir kannast við.

Önnur ástæða fyrir því að hætta er honum ekki síður mikilvæg.

„Ég vildi hætta að styðja að allt efni, sama hvort maður er til dæmis blaðamaður eða listamaður að gera eitthvað, sama hvað maður er að gera þarf það allt að vera sniðið að þessu Facebookformati. Það þarf allt að vera deilanlegt. Það þýðir að það þarf allt að vera stutt, grípandi og einfalt og mér fannst það orðið pirrandi. Ég vildi ekki taka þátt í að allt þyrfti að vera steypt í þetta mót,“ segir hann.

Nánar er rætt við Atla og Þórhildi í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins um helgina.