Hátækni í skrokki öldungs

Langdræg bandarísk sprengjuflugvél af gerðinni B-52H Stratofortress lenti á Keflavíkurflugvelli laust eftir klukkan hálftvö síðastliðinn fimmtudag. Hafði vélinni þá verið flogið hingað til lands frá Minot-herflugvellinum í Norður-Dakóta í Bandaríkjunum og var flugtími um sjö og hálf klukkustund. Þyrlusveit Landhelgisgæslu Íslands tók á móti vélinni þar sem hún flaug lágflug yfir Reykjanes og fengu Moggamenn að fljóta með.

Farið var með Gæsluþyrlunni TF-SYN frá aðstöðu Landhelgisgæslunnar á Reykjavíkurflugvelli. Flugstjóri ferðarinnar var Walter Ehrat og við hlið hans í flugstjórnarklefanum var Tryggvi Steinn Helgason flugmaður. Ferðinni var heitið á Reykjanes þar sem von var á einu helsta tákni kalda stríðsins: B-52.

Þegar Gæsluþyrlunni var flogið yfir föstu landi skammt frá Grindavík mátti heyra í flugumferðarstjórn að „MYTEE51“ hafi fengið leyfi til að lækka flug niður í um 300 metra hæð, en það var kallmerki sprengjuvélarinnar sem fáeinum mínútum síðar átti eftir að fljúga lágflug yfir minningarathöfn sem haldin var við Grindavíkurveg. Var þar kominn saman hópur til að minnast bandarísku sprengjuvélarinnar „Hot Stuff“ sem fórst 3. maí 1943 á Fagradalsfjalli á Reykjanesi. Í slysinu fórust allir um borð, alls 14 menn, nema stélskyttan. Sá komst lífs af við illan leik.

Svartur reykjarstrókur á himni

Í þyrlunni beindust allra augu að hafi. Tryggvi Steinn flugmaður rauf þögnina. „Klukkan eitt,“ sagði hann og benti í sömu átt. Sást þar mikill og svartur reykjarstrókur á himni. „Maður sér hana koma langar leiðir,“ bætti hann við, en B-52 er engin smásmíði. Vélin er um 50 metrar á lengd með 56 metra vænghaf og knúin áfram af átta þotuhreyflum sem gefa frá sér myndarlegan strók. Hver sprengjuvél getur borið 32 tonn af sprengjum og eldflaugum og er flugdrægnin yfir 14.000 km. Þotur þessar geta hins vegar tekið eldsneyti á lofti og þannig lengt flugið.

Langdræg bandarísk sprengjuflugvél af gerðinni B-52H Stratofortress lenti á Keflavíkurflugvelli á fimmtudag. mbl.is/Árni Sæberg

Það var tilkomumikil sýn að horfa á þennan risa fljúga lágflug og brenna af til norðurs áður en stefnan var tekin á Keflavíkurflugvöll. Þar hafði vél af þessari gerð ekki lent frá árinu 1997, en fyrstu tvær B-52 til að sækja landið heim komu árið 1995 til að taka þátt í heræfingu Norðurvíkings þar sem m.a. voru æfðar loftárásir á skotmörk á jörðu niðri.

Skömmu eftir að hjólin snertu flugbraut í Keflavík var stórri bremsuhlíf sleppt til að hjálpa til við að hægja á flugvélinni. Eftir að vélin staðnæmdist við brautarendann hoppuðu tveir úr áhöfninni út og gengu þeir meðfram vængjum vélarinnar þar til hún var komin í stæði. Er þetta nauðsynlegt svo gríðarstórir vængirnir rekist ekki utan í hugsanlega fyrirstöðu á leiðinni.

Allar framleiddar á tíu ára tímabili

„Flugið gekk mjög vel og engin vandræði. Við erum vanir erfiðum veðurskilyrðum, miklu roki og snjókomu svo veðrið hér er ekkert frábrugðið því sem við þekkjum,“ segir flugstjóri sprengjuvélarinnar í samtali við Morgunblaðið, en hann gengur undir viðurnefninu „Fetch“. Alls eru í dag fimm í áhöfn á B-52, þ.e. flugstjóri, flugmaður, siglingafræðingur, radarsérfræðingur og vopnasérfræðingur. Á eldri gerðum B-52 var einnig stélskytta en búið er að leggja þá stöðu af.

B-52 Stratofortress er hönnuð og framleidd af bandaríska flugvélaframleiðandanum Boeing og fór hún fyrst í þjónustu flughersins á sjötta áratug síðustu aldar. Sú vél sem hér um ræðir var framleidd árið 1961, en allar B-52-vélarnar, alls 744 fullkláruð eintök, voru gerðar árin 1952-1962.

Flugstjóri vélarinnar (t.v.) skrifar undir pappíra við komuna til landsins. mbl.is/Árni Sæberg

„Það besta við þessa vél er hversu vel hún er smíðuð. Hún er sterk og hefur í gegnum árin náð að aðlagast breyttu umhverfi. Að utan er þetta nær sama flugvél og þegar hún fór ný af færibandinu. Innra rýmið er hins vegar mjög breytt. Þetta er því 21. aldar vél í skrokki öldungs,“ segir Fetch og bætir við að flugherinn hafi nýverið ákveðið að halda B-52 í sinni þjónustu til ársins 2045-2050. Fari svo fram sem horfir mun umrædd flugvél verða hátt í 90 ára gömul þegar hún loks hættir þjónustu sinni við herinn.

Aðspurður segir Fetch fremur auðvelt að fljúga B-52 og að manni finnist vélin minni en hún er í raun. „Vélinni er flogið handstýrt og við erum mjög stoltir af því. Sömu sögu má segja af þeim sem fara með stjórn vopnakerfisins um borð – þar er einnig mörgu handstýrt. Þeir sjá um mjög flókið og fjölbreytt vopnakerfi, allt frá sprengjum sem notast eingöngu við þyngdarafl yfir í hátækni vopn sem styðjast við gervitungl. Þessir einstaklingar þurfa að vera mjög vel þjálfaðir og nákvæmir í sinni vinnu. Á þetta einnig við um varnir vélarinnar, en ég hef alltaf verið þeirrar skoðunar að velgengni byggist að hluta til á færni og tækni.“

Fetch segir mikinn undirbúning liggja að baki komu sprengjuvélarinnar til Íslands og að áhöfnin hafi kynnt sér aðstæður á Keflavíkurflugvelli afar náið áður en lagt var af stað. Þá segir hann Keflavíkurflugvöll henta mjög vel fyrir flugvélar af þessari stærð.

„Við erum mjög stoltir af því að hafa fengið tækifæri til þess að koma hingað. Þetta er í raun alveg einstakt tækifæri fyrir okkur því flugvél af þessari gerð hefur ekki komið til Íslands frá árinu 1997 – sem er ansi langur tími,“ segir hann og bætir við að flugvélin haldi aftur til Bandaríkjanna næstkomandi mánudag. Fram að þeim tíma mun áhöfnin skoða sig um og sjá hvað Ísland hefur upp á að bjóða. „Okkur langar til að stuðla enn frekar að góðu samstarfi og vináttu á milli Íslands og Bandaríkjanna,“ segir Fetch að lokum.

Einn úr áhöfn vélarinnar gengur frá bremsuhlíf skömmu eftir lendingu í Keflavík. Árni Sæberg