Undrast hvað liggi á

Forsendur þess að sveitarfélagið Skagafjörður ákvað að leggja fram tillögur að breytingum á aðalskipulagi sveitarfélagsins er að þörf er á styrkingu flutningskerfis raforku á Norðurlandi og að auka afhendingaröryggi raforku í sveitarfélaginu. Íbúar á því svæði sem fyrirhugað er að Blöndulína 3 fari yfir eru margir undrandi á því hvers vegna þetta sé gert nú þar sem ljóst sé að hvorki liggi fyrir umhverfismat né sé Blöndulína 3 á framkvæmdaáætlun Landsnets næstu ár.

Frestur til þess að skila ábendingum og athugasemdum við tillögu að breytingum á aðalskipulagi Skagafjarðar rennur út á mánudag en fresturinn var framlengdur að ósk íbúa sem töldu hann of nauman.

Eitt af því sem bent hefur verið á er að umhverfismat liggi ekki fyrir og að Blöndulína 3 sé ekki á framkvæmdaáætlun Landsnets til næstu þriggja ára samkvæmt kerfisáætlun fyrirtækisins 2018-2027.

Vegna þessa sé óþarfi að gera breytingar á aðalskipulagi sveitarfélagsins á þessum tímapunkti þar sem ljóst er að ekki verði farið í lagningu Blöndulínu 3 fyrr en í fyrsta lagi eftir nokkur ár.

Nýtt umhverfismat getur einnig haft áhrif á aðalskipulagið og því ekki tímabært að samþykkja breytingarnar líkt og stefnt er að hjá stjórnendum sveitarfélagsins. Til að mynda sé Blöndulína 3 hvorki á nýlegu aðalskipulagi Hörgársveitar né Akureyrar.

Í greinargerðinni segir að Landsnet hafi óskað eftir því að sveitarfélagið hæfi undirbúning að breytingu á aðalskipulagi sveitarfélagsins vegna Blöndulínu 3. Sveitarfélagið hóf undirbúning að þessum breytingum með skipulags- og matslýsingu, dags. í mars 2017.

Sveitarfélagið leitaði eftir ítarlegri upplýsingum hjá Landsneti um fyrirhugaðar framkvæmdir og forsendur þeirra. Byggði sú fyrirspurn m.a. á þeim athugasemdum sem komu fram við skipulags- og matslýsingu aðalskipulagsbreytinganna.

„Samkvæmt samþykktri kerfisáætlun Landsnets fyrir árin 2015-2024 er gert ráð fyrir Blöndulínu 3. Sveitarfélaginu ber, innan nánar tilgreindra tímamarka, skv. 9. gr. c raforkulaga nr. 65/2003, að samræma skipulagsáætlanir vegna verkefna í samþykktri tíu ára kerfisáætlun. Blöndulína 3 er einnig í tillögu að kerfisáætlun 2018-2027, sem er í afgreiðslu hjá Orkustofnun. Samkvæmt gögnum frá Landsneti (2017) kemur fram að núverandi byggðalína á Norðurlandi er fulllestuð. Landsnet vísar til þess að ekki er hægt að bæta við álagi á afhendingarstöðum á Norðurlandi, þrátt fyrir að orka sé framleidd í landshlutanum.

Samkvæmt þessu er ekki unnt að bæta við álagi frá tengivirkinu í Varmahlíð í Skagafirði, að því er segir í greinargerð sveitarfélagsins Skagafjarðar,“ segir í greinargerðinni.

Vinnulag sem á að miða að því að ná verkefni úr átakafarvegi

Árið 2017 var greint frá því á vef Landsnets að nýtt umhverfismat yrði gert fyrir Blöndulínu 3. Markmiðið með nýju umhverfismati er m.a. að skapa sátt um þau ferli sem tengjast uppbyggingu Blöndulínu 3. Ákvörðunin var tekin í samráði við Skipulagsstofnun. 

Þar er haft eftir forstjóra Landsnets, Guðmundi Inga Ásmundssyni, að fyrirtækið sé að innleiða breytt vinnulag sem miðar að því að ná verkefnum upp úr þeim átakafarvegi sem þau hafa verið í.

Liður í því er stofnun verkefnaráða og hagsmunaráða sem tryggja öllum hagsmunaaðilum aðkomu. Þannig viljum við tryggja virkt samtal, gagnkvæman skilning og betra upplýsingaflæði í aðdraganda ákvarðana um framkvæmdir,“ segir Guðmundur Ingi. „Með því að taka Blöndulínu 3 af framkvæmdaáætlun næstu þriggja ára sköpum við nægilegt svigrúm til þess að undirbúa nýja og vandaða málsmeðferð við mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar í samræmi við okkar breyttu áherslur,“ segir á vef Landsnets. Þetta umhverfismat liggur ekki enn fyrir og ef kerfisáætlun Landsnets er skoðuð sést að Blöndulína 3 er ekki á framkvæmdaáætlun fyrir árin 2019-2021.

Sú leið sem sveit­ar­stjórn legg­ur til nefn­ist Héraðsvatna­leið og ef af verður mun hún liggja um 20 jarðir í Skagaf­irði. Íbúar í Skagafirði sem blaðamaður hefur rætt við að undanförnu eru ósáttir við þessi áform. Lagningu línunnar fylgi mikið rask, til að mynda efnistaka sem líklega þarf að fara í umhverfismat, svo ekki sé talað um sjónmengun af loftlínum.

Háspennumöstur í túnfætinum

Þeir sem rætt hefur verið við fagna því að stefnt sé að því að leggja hluta línunnar í jörð en telja eðlilegt að hún verði öll lögð í jörð. Að öðrum kosti sé búið að rýra verðgildi jarða þeirra umtalsvert og möguleika þeirra á búsetu til framtíðar. Afar ólíklegt sé að komandi kynslóðir muni sætta sig við háspennumöstur í túnfætinum.

Í greinargerð sveitarfélagsins Skagafjarðar segir svo um möguleikann á að leggja Blöndulínu 3 í jörð: Eftir samskipti við Landsnet telur sveitarfélagið óraunhæft að gera ráð fyrir því að leggja Blöndulínu alla í jörðu í Skagafirði. Það er hins vegar raunhæft að gera ráð fyrir að a.m.k. 3 km geti verið í jörðu. Sveitarfélagið hefur því skilgreint a.m.k. 3 km jarðstrengskafla á svæðinu frá Húseyjarkvísl, norðan Saurbæjar, og austur fyrir Vindheima. Það dregur úr sýnileika línunnar frá hringveginum og ferðamannastöðum í nágrenninu og áhrifum hennar á landslag og ásýnd.

Við skoðun á því hvort unnt er og þörf sé á að leggja Blöndulínu 3 að hluta eða öllu leyti sem jarðstreng, hefur sveitarfélagið aflað ítarlegri gagna frá Landsneti og litið til stefnu stjórnvalda um lagningu raflína og uppbyggingu flutningskerfis raforku, kerfisáætlunar og aðalskipulagsáætlana aðliggjandi sveitarfélaga.

Kannað var hvort unnt sé að byggja 132 kV línu í stað 220 kV. Að mati Landsnets fullnægir lægra spennustig ekki þeirri flutningsþörf sem æskileg er á þessu svæði til framtíðar, segir í greinargerðinni.

Eða eins og íbúar í Skagafirði benda á – heimildin fyrir því að leggja 220kV línu um jarðir þeirra er sú að Landsnet, verktakinn, telji að ekki eigi að leggja línuna í jörð og að það sé betra til lengri tíma litið að hún sé 220kV, ekki 132kV. Telja þeir eðlilegt að leitað sé til fleiri aðila varðandi framtíðarsýn í raforkumálum og segja að ýmislegt hafi breyst í afstöðu fólks á undanförnum árum varðandi umhverfismál svo ekki sé talað um þá þróun sem sé í gangi varðandi jarðstrengi.

Í skýrslu sem verkfræðistofan Efla vann fyrir Skipulagsstofnun kemur fram að háspennulína hentar prýðilega til að flytja mikla orku langa leið á tiltölulega einfaldan hátt. Háspennulína er tiltölulega plássfrek þar sem hún þarf ákveðið rými og helgunarsvæði en á því svæði má einungis reisa minni háttar mannvirki þar sem ekki má búast við að fólk dveljist að staðaldri, t.d. kartöflugeymslur eða skýli. Háspennustrengur (lagður í jörð) hentar frekar í þéttbýli eða þar sem landssvæði er af skornum skammti.

Efla bendir á að háspenntum loftlínum og jarðstrengjum sé ætlað sama hlutverk. Samanburðatölur á bilunartíðni jarðstrengja og loftlína sýnir að jarðstrengir bila sjaldnar. Hins vegar er viðgerðartími strengja lengri en lína og lengist með hækkandi spennu. Ef borinn er saman sá tími sem lína eða strengur er tiltæk í rekstri kemur í ljós að þá er farið að halla á strengina og því meira sem spennan er hærri.

Í umsögn Skipulagsstofnunar á kerfisáætlun Landsnets kemur fram að Skipulagsstofnun setji fyrirvara um það sem Landsnet hefur að segja um jarðstrengi. „Settir eru fyrirvarar um að þessa vegalengd þurfi að skoða í kerfislegu samhengi, meðal annars með öðrum loftlínum og jarðstrengjum. Ekki er rökstutt eða skýrt hvaða forsendur eru gefnar til grundvallar niðurstöðu um hámarksvegalengdir jarðstrengskafla á einstökum línuleiðum. Af þeim dæmum sem rædd eru í tillögunni virðist sem lengd jarðstrengs á einni línuleið takmarki lengd jarðstrengs á annarri,“ segir í umsögn Skipulagsstofnunar.

„Hér er um grundvallaratriði að ræða varðandi ákvarðanir um framtíðaruppbyggingu og þróun raforkuflutningskerfisins. Því telur Skipulagsstofnun að gera verði kröfu um mun ítarlegri umfjöllun um þetta, þar sem færð eru frekari rök og skýrðar forsendur þessara takmarkana.

Í því sambandi vísar Skipulagsstofnun einnig til sérfræðiálits Hjartar Jóhannssonar sem stofnunin aflaði vegna mats á umhverfisáhrifum Sprengisandslínu. Þar taldi Hjörtur, út frá gefnum tæknilegum forsendum Landsnets, að mun lengri jarðstrengur kæmi til greina en Landsnet hafði kynnt í tillögu sinni að matsáætlun um framkvæmdina,“ segir á vef Skipulagsstofnunar. 

Frestur til þess að skila inn athugasemdum um breytingar á aðalskipulagi sveitarfélagsins Skagafjarðar rennur út 25. febrúar og verður þá hægt að kynna sér hvaða athugasemdir hafa verið gerðar. 

Viðtal við íbúa í Skagafirði í Feyki