Innlent | mbl | 26.1.2020 | 17:27 | Uppfært 18:32

Óvissustig vegna kvikusöfnunar undir Þorbirni

Möguleg kvikusöfnun á sér nú stað undir fjallinu Þorbirni sem hér sést að baki byggðarinnar í Grindavík. mbl.is/Sigurður Bogi

Ríkislögreglustjóri hefur í samráði við lögreglustjórann á Suðurnesjum virkjað óvissustig almannavarna vegna þess sem talið er vera kvikusöfnun á Reykjanesskaga, rétt vestan við fjallið Þorbjörn.

Boðað hefur verið til íbúafundar í Grindavík kl. 16 á morgun, mánudaginn 27. janúar. Á íbúafundunum verður farið nánar yfir stöðu mála með fulltrúum almannavarna, viðbragðsaðila og vísindamanna.

Sólarhringsvakt Veðurstofunnar hefur aukið eftirlit með svæðinu. Þar að auki verður eftirlit aukið með uppsetningu fleiri mælitækja til að vakta og greina betur framvindu atburða.

Mesti landrishraði síðan mælingar hófust

Óvenju mikið landris hefur mælst á Reykjanesskaga rétt vestan við fjallið Þorbjörn undanfarna daga og nemur risið um 3 til 4 mm á dag. Landrisið er líklegast vísbending um kvikusöfnun á nokkura kílómetra dýpi og hefur óvissustig Almannavarna verið virkjað.

Þetta kemur fram í fréttatilkynningu frá Veðurstofu Íslands.

Undanfarna daga hefur landris og aukin jarðskjálftavirkni mælst á Reykjanesskaga Kort/Veðurstofa Íslands

Landrisið hefur mælst daglega frá 21. janúar og er það orðið um tveir sentímetrar þar sem það er mest og kemur það fram bæði á GPS-mælum og í bylgjuvíxlmælingum úr gervitunglum. Ef skýringin á landrisinu er kvikusöfnun er hún enn sem komið er mjög lítil en gróft mat er að rúmmálið sé af stærðargráðunni ein milljón rúmmetrar eða 0,001 km3 samkvæmt niðurstsaða samráðsfunda vísindamanna sem haldnir voru á Veðurstofunni í dag.

Sambærilegur landrishraði hefur ekki mælst síðan nákvæmar mælingar á jarðskorpuhreyfingum á Reykjanesskaganum fyrir tæplega þremur áratugum. Atburðarásin er því talin óvenjuleg fyrir svæðið ef miðað er við reynslu undanfarinna áratuga.

Samhliða landrisinu hefur jarðskjálftahrina mælst austan við rismiðjuna, norðaustan við Grindavík, frá 21. janúar. Stærstu skjálftarnir mældust 3.6 og 3.7 að stærð 22. janúar. Það þykir þó ekki óvenjulegt enda eru jarðskjálftahrinur á svæðinu algengar en sú staðreynd að landris mælist á sama tíma og jarðskjálftahrina gefur tilefni til þess að fylgjast sérstaklega náið með framvindu mála.

Tvær mögulegar sviðsmyndir

Út frá þeim upplýsingum sem liggja fyrir eru tvær sviðsmyndir mögulegar að mati Veðurstofunnar án þess þó að hægt sé að segja til um hver þeirra er líklegust eða hversu hratt atburðarásin muni þróast:

Ef landris stafar af kvikusöfnun:

- Kvikusöfnun hættir mjög fljótlega án frekari atburða.

- Kvikusöfnun heldur áfram á sama stað og hraða í einhvern tíma án þess að til stærri atburða komi

- Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots - Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots og eldgoss (hraungoss á sprungu).

- Kvikusöfnun veldur jarðskjálftavirkni með stærri skjálftum á þessu svæði (allt að M6)

Ef landris stafar ekki af kvikusöfnun:

- Landrisið gæti valdið eða tengst frekari skjálftavirkni og þar með hugsanlega stærri skjálftum á þessu svæði (allt að M6).

Dæmi um hraungos úr sprungum á svæðinu á 13. öld

Landrisið mælist á flekaskilum og innan eldstöðvakerfis Svartsengis sem er ýmist talið sjálfstætt eldstöðvakerfi eða talið vera hluti stærra kerfis sem kennt er við Reykjanes. Síðast gaus í kerfinu í Reykjaneseldum sem stóðu yfir með hléum á tímabilinu 1210-1240 en á því tímabili gaus nokkrum sinnum þar af urðu þrjú eldgos í Svartsengiskerfinu. Eldgosin voru hraungos á 1-10 km löngum gossprungum en engin sprengigos eru þekkt í Svartsengiskerfinu. Stærsta gos í hrinunni á 13. öld myndaði Arnarseturshraun (um 0,3 km3 og 20 km2). Algengast er að gos af þessari gerð standi yfir í nokkra daga, uppí nokkrar vikur. Jarðskjálftavirkni er mjög algeng á svæðinu og tengist flekahreyfingum, jarðhitavirkni og hugsanlega innskotavirkni. Stærstu skjálftar sem mælst hafa á vesturhluta Reykjanesskagans eru um 5,5 að stærð.