Þessi stjórn hefði gengið í móðuharðindunum

„Þetta stjórnarmynstur hefði verið í góðu lagi í móðuharðindunum eða í heimsstyrjöld en gengur ekki núna. Nú heyrir maður að þau ætli að ná sátt um kvótakerfið. Sátt um hvað og við hvern? Og hverjar eiga áherslur okkar í utanríkismálum að vera?“

Þessa einkunn gefur Ögmundur Jónasson, fyrrverandi ráðherra VG, öðru ráðuneyti Katrínar Jakobsdóttur, sem nýverið tók til starfa. 

„Ef menn eru sjálfum sér samkvæmir og fara eftir þeim hugsjónum sem þeir segjast hafa þá gengur þetta dæmi ekki upp. Yfirlýst markmið ganga í gagnstæðar áttir og hljóta því einhverjir að vera að svíkja sína kjósendur illa. Þetta er mjög óheilbrigt fyrir stjórnmálin og samfélag sem brýnt er að ræsa og lífga við eftir erfiða tíma. Það fylgir engin örvun þessari ríkisstjórn.“

– Ertu með þessu að segja að við séum dæmd til stöðnunar?

„Já, það finnst mér. Það er verið að frysta hin félagslegu viðhorf sem er afleitt á tímum þegar hinn þungi straumur í heiminum öllum er á forsendum fjármagnsins. Það er málið. Gegn því þarf að rísa upp og hvernig fara vinstrimenn að því? Ekki með því að komast að einhverjum málamiðlunum í litlum herbergjum. Þvert á móti þarf að fara með kyndlana um samfélagið og fíra upp.“

– En bauð það sem kom upp úr kjörkössunum upp á eitthvað annað mynstur?

„Það hefði alveg verið hægt að mynda annars konar og mun skárri stjórn. Nú eða þá skipa sér í stjórnarandstöðu. VG hafði ekki lítil áhrif í stjórnarandstöðu fyrsta áratuginn sem sá flokkur lifði. Ekki vanmeta áhrif vígreifrar baráttu.“

Ögmundur vill að þingmenn fylgi sannfæringu sinni og segi ekki eitt fyrir kosningar og annað að þeim loknum. mbl.is/Kristinn Magnússon

Hið samræmda göngulag krafan

Að sögn Ögmundar er hið samræmda göngulag krafan á Alþingi Íslendinga, í öllum flokkum, og það sé mjög varasamt fyrir lýðræðið þegar sú krafa verður of stíf.

„Auðvitað gera menn ýmislegt til að halda hópinn og ég er alls ekki að tala gegn málamiðlunum, en svo eru mörk sem aldrei á að fara yfir. Það gengur ekki fyrir stjórnmálamenn að segja eitt fyrir kosningar og annað eftir þær. Þingmenn eiga að standa við það sem þeir lofuðu kjósendum sínum og ef annars er krafist af þeim eiga þeir að sýna staðfestu og aldrei fórna sjálfstæðri dómgreind sinni.“

– Láta menn auðveldlega beygja sig til fylgispektar?

„Það gerist of oft, já. Þegar Jóhanna Sigurðardóttir, eða einhver í hennar búðum, fann upp hugtakið með villikettina sem ekki væri hægt að smala þá leyfði ég mér að spyrja hvort illsmalanlegir kettir væru ekki síður skaðvænlegir en pólitískir sauðir. Hjarðmennskan er það hættulegasta sem er til á Alþingi – og það á við í öllu jarðlífinu. Til þess að uppræta hana þurfum við öll að breyta okkar kompás; reyna að skilja þá sem eru á öndverðum meiði við mann sjálfan og leyfa þeim að halda sínu máli fram með rökum og af sanngirni. En síðan takast menn á um þau málefni sem byggja á gagnstæðum hagsmunum. Ekki á það við um öll mál, fjarri lagi. Ég hef stundum sagt að fjarlægi maður úr heila sérhvers manns það sem segir í hvaða stjórnmálaflokki hann er þá munum við komast að raun um að 80% mála verða mjög auðleyst. Það sem eftir stendur er hin raunverulega pólitík. Hvað finnst þingmanninum um kvótakerfið, NATÓ, ESB, einkavæðingu raforkunnar og þar fram eftir götunum? Það eru hin stóru hagsmunamál þjóðarinnar. Árangur á þingi felst ekki í því að koma slíkum málum í salt með því að leysa ágreining til málamynda. Þvert a móti þarf að örva umræðu í þjóðfélaginu, virkja þjóðfélagið í baráttunni um hin stóru mál. Telji menn sig vera að ná árangri með þögninni þá er það misskilningur; með þeim hætti er þvert á móti verið að slæva og deyfa. Það er ekkert að því að takast á um raunveruleg þjóðþrifamál. Það er þvert á móti nauðsynlegt. Það er eina leiðin til að hreyfa þjóðfélagið áfram.“

Ögmundur blaðar í glænýrri bók sinni, Rauði þráðurinn. mbl.is/Sigurður Bogi

Skuli stýrt eins og skipi

– Ertu með þessu að segja að Alþingi Íslendinga sé ekki í nógu góðum tengslum við þjóðina?

„Almennt er viðhorfið á Alþingi að þjóðfélaginu skuli stýrt eins og skipi og þar séu hinar stóru ákvarðanir teknar í brúnni. Ég held aftur á móti að vilji menn berjast fyrir alvöru breytingum þá þurfi að berjast fyrir breyttum viðhorfum í þjóðfélaginu, breyttum tíðaranda sem aftur gerir samfélagslegar breytingar og lausnir gerlegar. Flokkarnir sem kenna sig við félagshyggju eru komnir langt frá rótum sínum og ætli menn sér að færa hinn pólitíska pendúl til baka, hefja félagsleg sjónarmið til vegs á ný, þarf að gera pólitík aftur að pólitík. Það verður ekki gert yfir kaffibolla, aðeins með því að vekja samfélagið. Sofandi samfélag í nánast opnum skolti heimsauðmagnsins er ekki sérlega notaleg tilhugsun. En vill hægri sinnað fólk inn í þann skolt, fólk sem talar fyrir samkeppni á markaði, hve lengi ætlar það að samsama sig gráðugu fjárfestingarkapítali sem enga samkeppni vill sjá? Það eru ekki bara vinstrimenn sem þurfa að horfa í eigin barm, það þurfa hægri menn að gera líka. Einnig þeir þurfa pólitíska örvunarsprautu.“ 

Ítarlega er rætt við Ögmund í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins í tilefni af útgáfu bókar hans, Rauði þráðurinn.