Gætu þurft að búa lengur í foreldrahúsum

Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segir að með því að lækka hámark veðsetningarhlutfalls fasteignalána fyrir fyrstu kaupendur úr 90% í 85% sé mögulega verið að bjarga fólki frá því að koma inn á markaðinn á röngum tíma.

Breytingarnar voru kynntar í húsakynnum Seðlabanka Íslands í morgun. Með þeim þurfa fyrstu kaup­end­ur að geta lagt fram 15 pró­sent af kaup­verði fast­eign­ar í út­borg­un.

Frétt af mbl.is

Grípa til aðgerða vegna fasteignalána

„Þetta eru allavega ákveðin skilaboð og fela kannski í sér að foreldrar þurfi að vera með börnin lengur heima eða eitthvað álíka. Við álítum að með þessu séum við í rauninni að reyna að vernda ungt fólk. Þó það hljómi kannski mögulega ekki þannig fyrir því,“ segir Ásgeir um lækkunina.

Frétt af mbl.is

Hafa áhyggjur af óhóflegri skuldsetningu

Hátt hlutfall fyrstu kaupenda gleðilegt

„Núna eru mjög stór­ar kyn­slóðir af ungu fólki að koma inn á fast­eigna­markaðinn,“ seg­ir Ásgeir og bend­ir einnig á mikla eftirspurn eftir starfsfólki og því hafi verið auðveld­ara að kom­ast inn á vinnu­markaðinn núna held­ur en hefur verið í lang­an tíma.

Af þeim sökum sé það alls ekki óeðlilegt að allt þetta unga fólk vilji eignast húsnæði. Þá bæt­ir hann við að það sé mjög gleðilegt að hlut­fall fyrstu kaup­enda hafi eig­in­lega aldrei verið hærra en árin 2020-2021 eftir að vext­ir voru lækkaðir vegna kór­ónu­veirufar­ald­urs­ins. 30-40% þeirra sem keyptu sér eign­ir voru þá fyrstu kaup­end­ur.

Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri og Gunnar Jakobsson, varaseðlabankastjóri fjármálastöðugleika gera grein fyrir yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar. mbl.is/Eggert Jóhannesson

„Það sem mér finnst líka gleðilegt er að þetta unga fólk kom inn án þess að taka verðtryggð lán. Þessi húsnæðiskaup hafa í sjálfu sér verið mjög vel heppnuð að mörgu leyti,“ segir Ásgeir og bætir við:

„Þessi verðbólgu­skell­ur sem við höf­um séð núna hef­ur ekki lent á þess­um fyrstu kaup­end­um af fullum þunga, þar sem nafnvextir hafa ekki fylgt verðbólgu og hækkandi fasteignaverð hefur skapað nýtt eigið fé hjá þessum hóp. Þannig að þegar við fór­um að herða regl­ur um veðsetn­ingu síðasta sumar, þar sem há­marks­veðsetn­ing var færð úr 85% í 80%, þá ákváðum við að undanskilja fyrstu kaup­end­ur, því við vild­um halda leiðinni op­inni fyr­ir ungt fólk inn á markaðinn. Núna höf­um við hins vegar áhyggj­ur af því, í ljósi mik­illa hækk­ana á fast­eigna­markaði að undanförnu, að það sé óheppi­legt að fólk komi inn á markaðinn með allt of mikla skuld­setn­ing­u.“

Hann segist þó halda að vísu að enginn lántakandi auglýsi 90% lán og að bankanir séu ekki endilega ginnkeyptir fyrir slíku.

Leiguverð geti hækkað

Aðspurður segir Ásgeir að þessar aðgerðir gætu þýtt að færri fyrstu kaupendur komist inn á markaðinn og sömuleiðis að leiguverðið hækki.

Það verður þá erfiðara að kaupa og dýrara að leigja?

„Það er alveg rétt en það má hins vegar spyrja á móti. Hvort er betra að borga hátt fyrir leigu í skamman tíma eða að kaupa eign á allt of háu verði?“

Þá bendir Ásgeir á að þegar vextir voru lækkaðir á sínum tíma, hafi leiguverðið lækkað. Það hafi ekki hækkað í takt við verðbólgu á síðustu 2-3 árum. „En það er alveg viðbúið að ef við þrengjum að aðgengi að lánsfé, sem við erum að gera núna, þá verður fólk að leigja. Af því vandinn á húsnæðismarkaði er skortur á framboði.“

Hefur ekki verið byggt fyrir ungt fólk

Ásgeir segir þetta að nokkru leyti vera skort á forsjá í skipulagsmálum. „Það hef­ur bara ekki verið byggt fyrir þessar stóru kynslóðir sem nú eru að koma inn á markaðinn. Við í Seðlabankanum get­um ekki leyst það mál,“ seg­ir hann.

Þá segir Ásgeir að mögulega verði hægt að draga lækkun á hámarki veðsetningarhlutfalls til baka ef vel tekst til að leysa úr skorti á húsnæði.

„Við höf­um al­veg nóg land til að byggja og skortur á framboði ætti því ekki vera vandi til framtíðar,“ seg­ir Ásgeir.

• 2 blogg um fréttina

Bloggað um fréttina

• Helga Dögg Sverrisdóttir: Þeir sem eiga ekki
• Hallmundur Kristinsson: Heima hjá pabba og mömmu