Tækni & vísindi | mbl | 27.5.2011 | 16:26

Skipverjar á Bismarck reyndu að gefast upp

Orrustuskipið Bismarck á siglingu.

Nýjar upplýsingar sem ekki hafa komið fram opinberlega áður benda til þess að áhöfnin á skipverjar á þýska orrustuskipinu Bismarck hafi reynt að gefast upp fyrir breska flotanum á þessum degi fyrir 70 árum síðan en það hafi verið haft að engu. Skipinu var sökkt 27. maí árið 1941 í miðri síðari heimsstyrjöldinni en það var þá eitt stærsta herskip sem smíðað hafði verið.

Þetta kemur fram í nýrri bók um orrustuskipið eftir breska rithöfundinn Iain Ballantyne sem nýverið kom út. Þar segir að Tommy Byers, sem var sjóliði á breska orrustuskipinu Rodney sem tók þátt í lokaorrustunni við Bismarck þar sem því var sökkt, hafi séð þýska skipverja draga svartan fána að húni sem þýðir að óskað sé eftir því að gefast upp.

Byers vakti athygli yfirmanna sinna á fánanum og einnig því að hann og annar sjóliði hefðu séð ljósaskeyti frá Bismarck sem þeir túlkuðu sem tilraun til uppjafar en var sagt að hafa það að engu. Þá reyndu nokkrir þýskir sjóliðar að gefa merki með höndunum um að þeir vildu gefast upp. Í bókinni er ennfremur greint frá vitnisburði tveggja annarra breskra sjóliða sem urðu vitni að tilraunum um borð í Birmarck til uppgjafar.

Fram kemur að þessi vitneskja hafi alltaf nagað Byers og rétt fyrir andlát hans árið 2004 hafi hann trúað syni sínum fyrir henni. Hann hafi séð eftir því að hafa ekki reynt að gera eitthvað til þess að vekja meiri athygli á tilraunum Þjóðverjanna til þess að gefast upp en hann hafi ekki verið nógu háttsettur til þess.

Um tvö þúsund manns fórust með Bismarck þegar skipið sökk. Fram kemur að Bretar hafi verið staðráðnir í að sökkva orrustuskipinu eftir að það hafði ásamt þýska beitiskipinu Prinz Eugen sökkt flaggskipi breska flotans, orrustubeitiskipinu Hood, vestur af Íslandi fáeinum dögum áður með þeim afleiðingum að aðeins þrír af um 1.400 manna áhöfn skipsins björguðust. Winston Churchill, forsætisráðherra Breta, hafi gefið skýra skipun um að sökkva skipinu.

Dauðadæmd ferð

Bismarck hafði nokkru áður lagt af stað frá Þýskalandi norður fyrir Ísland með viðkomu í Noregi. Ætlunin var að sigla vestur fyrir Ísland og komast þannig inn á Suður-Atlantshaf og herja þar á bresk kaupskip. Bretar urðu varir við skipin og sendu tvö orrustuskip til móts við þau, Hood og Prince og Wales. Eins og áður segir sökk það fyrrnefnda í orrustu á milli skipanna vestur af Íslandi en Prince of Wales flúði og leitaði vars á Hvalfirði.

Eftir orrustuna reyndi Bismarck að komast til Brest í Frakklandi sem þá var hersetið af Þjóðverjum. Bretar sendu tugi herskipa gegn þýska skipinu eftir að Hood hafði verið sökkt. Þeir misstu fljótlega af því en fundu síðan aftur eftir að flotaforinginn á þýska orrustuskipinu, Gunther Lutjens, sendi símskeyti til Þýskalands um viðureignina við bresku herskipin.

Bretar sendu þá Swordfish-tundurskeytaflugvélar frá flugmóðurskipum til árása á Bismarck og tókst að lokum að koma einu tundurskeyti í stýrisbúnaðinn á skipinu með þeim afleiðingum að það stýrið festist í beygju sem þýddi að það fór af leið sinni til Frakklands og færðist nær bresku herskipunum sem veittu því eftirför.

Að lokum kom til lokaorrustu á 27. maí og er óhætt að segja að um ofurefli hafi verið að etja fyrir þýska orrustuskipið. Skothríðin dundi á því úr öllum áttum og að lokum var það sundurskotið og logandi stafna á milli en sökk ekki. Þá var Bismarck hætt að geta svarað skothríð bresku skipanna. Sigldi þá breska beitiskipið Dorsetshire upp að því og sendi hrinu af tundurskeytum í síðu þess og veitti því þar með náðarhöggið.

Skömmu áður sendi Lutjens skeyti til Adolfs Hitlers, einræðisherra Þýskalands, þar sem fram kom að barist yrði til síðasta manns á Bismarck en bætti við að hugsanlega vildu einhverjir í áhöfninni gefast upp en þeir væru þá í vonlausri aðstöðu til þess.

Samtals fórust 1.995 manns af 2.200 manna áhöfn Bismarck.