Stelpurnar „drulluþreyttar á feðraveldinu“
Setja bókamerki
Ásta Jóhannsdóttir hefur nýlokið vinnu við doktorsverkefni sitt í félagsfræði. Hún hefur komist að því að þrátt fyrir að Ísland sé eins konar „jafnréttisparadís“, þá bendir ýmislegt til þess að fullkomnu jafnrétti hafi enn ekki verið náð. Sýnir það sig sérstaklega vel í viðtölum við ungar konur sem eru ergilegar yfir því hve þröngur stakkur þeim er sniðinn í hugmyndum um kvenleika.
Hún segir þó allt á réttri leið og að hún hafi ekki áhyggjur af framtíðinni, því unga fólkið sé farið að efast um og ögra hinum ýmsu „normum“.
Í doktorsverkefni sínu fjallar Ásta um kynjaðar sjálfsmyndir ungs fólks á aldrinum 18 til 25 ára á Íslandi, landi kynjajafnréttis. Markmið rannsóknarinnar var að varpa ljósi samtíma kyngervishugmyndir ungs fólks í Reykjavík, og að hve miklu leyti konur og karlar eru takmörkuð af viðteknum hugmyndum um kyngervi.
Verkefnið samanstendur af fjórum vísindagreinum. Sú fyrsta fjallar um karlmennskuhugmyndir ungra manna, önnur um kvenleikahugmyndir ungra kvenna, sú þriðja um #freethenipple-byltinguna, og sú fjórða er tilraun sem Ásta gerði í sambandi við líkamsháravenjur ungs fólks.
Hafna eldri hugmyndum um karlmennsku
„Hryggjarstykkin í ritgerðinni eru þessar fjórar greinar, svo flétta ég þeim saman og skrifa kápu utan um,“ útskýrir Ásta fyrir blaðamanni mbl.is. En þá að fyrstu greininni. „Strákarnir í fyrstu greininni tala svolítið um gamlar og nýjar karlmennskuhugmyndir, skipta þeim í tvennt. Þeir samsama sig nýrri hugmyndum og hafna þeim gömlu, en á sama tíma verða þeir fyrir ákveðinni pressu að standa undir þeim.“
Það sem kom Ástu mest á óvart var hvernig ungu mennirnir tengdu föðurhlutverkið við hugmyndir sínar um karlmennsku. „Ég spurði enga af mínum viðmælendum foreldrahlutverkið. Það var viljandi gert að enginn viðmælenda var orðinn foreldri því það breytist svo margt við það. En strákarnir töluðu um mikilvægi þess að vera umhyggjusamir feður. Ég vann þessa grein með Ingólfi V. Gíslasyni, leiðbeinanda mínum, og við veltum fyrir okkur hvort breytt löggjöf um fæðingarorlof feðra frá árinu 2000 hafi haft þessi áhrif. Ég held að þarna sjáum við hvernig opinber stefnumótun getur haft mjög stýrandi og jákvæð áhrif á hugmyndir okkar um kyngervi.“
Mega ekki sofa hjá of mörgum en heldur ekki engum
„Í annarri greininni er fókusinn svo á stelpurnar. Þar töluðu þær um sínar hugmyndir um kvenleika og voru mjög ergilegar. Þær lýstu því hversu þröngur stakkur þeim er sniðinn í hugmyndum um kvenleika. Þetta er vandrataður vegur, þær mega ekki vera of feitar og ekki of mjóar, ekki of mikið málaðar en ekki ekkert málaðar. Þær mega ekki sofa hjá of mörgum en heldur ekki hjá ekki neinum.“
Það sem Ásta veltir fyrir sér í greininni er hvaða áhrif það hefur þegar raunveruleikinn stenst ekki væntingar. „Stelpurnar eru aldar upp á Íslandi, í þessari svokölluðu „jafnréttisparadís“, þar sem hugmyndir eru uppi um að fullkomnu jafnrétti sé náð. Þær alast upp í þessum hugmyndum en svo upplifa þær ekki fullkomið jafnrétti.“
Í þriðju greininni orðræðugreindu Ásta og samstarfskona hennar, Annadís G. Rúdólfsdóttir, fjölmiðlaumfjöllun um #freethenipple frá því að byltingin hófst og í ár eftir það. „Ég held að þetta ergelsi kvenna hafi brotist út í #freethenipple og fleiri samfélagsmiðlabyltingum sem fylgdu í kjölfarið. Stelpur voru bara orðnar drulluþreyttar á feðraveldinu.“
„Við skoðum upp úr hverju þessi bylting spratt og hvernig henni var tekið. Henni var tekið mjög jákvætt af langflestum fjölmiðlum. Ungar konur höfðu allt í einu gott aðgengi inn í fjölmiðla sem þær eru ekki vanar að hafa. Það sem var líka áhugavert var að eldri femínistar studdu þær opinberlega og ég held að stuðningur þeirra og jákvæð umfjöllum fjölmiðla hafi gert gæfumuninn fyrir þessa byltingu. Það hefði svo vel getað farið þannig að fjölmiðlar hefðu talað þetta niður, kvennahreyfingin hefði þagað og þetta hefði endað sem einhver misheppnuð tilraun.“
„Fjórða og síðasta greinin fjallar svo um líkamsháravenjur ungra Íslendinga. Þegar ég byrjaði að taka viðtöl árið 2012 komu til umræðu líkamshár. Ég var ekki með það í upprunalega viðtalsrammanum en þetta var eitthvað sem þau ræddu, mikilvægi þess að konur rökuðu sig frá hálsi og niður. Þau sögðu það vera eitthvað sem væri gert og að þannig væri það bara,“ segir Ásta, en það kom henni svolítið á óvart. „Þegar Reykjavíkurdætur voru stofnaðar árið 2013 varð til einhverskonar femínísk undiralda og í kjölfar þess og #freethenipple velti ég því fyrir mér hvort þetta hefði kannski breyst eitthvað, hvort þessi líkamsháraögun væri minni.“
Stelpur rökuðu sig ekki í 10 vikur og fundu skömm
Á vorönn 2016 fékk Ásta því nemendur í félagsfræði til þess að taka þátt í líkamsháratilraun. Í tilrauninni máttu stelpur ekki fjarlægja nein líkamshár frá hálsi og niður í tíu vikur, á meðan strákar urðu að fjarlægja öll hár frá hálsi og niður í tíu vikur. Þátttakendur skrifuðu Ástu svo vikulegar dagbækur og sendu henni í tölvupósti, og hefur
„Þau voru ekki að tala við mig í persónu heldur sendu mér bara dagbækurnar, og þau voru svo persónuleg. Ég fékk rosalega áhugaverðar sögur. Í stuttu máli þá hafði líkamsháraögunin ekkert breyst. Hún var alveg jafn mikil og það var mjög neikvæð hlið á þessu, stelpurnar upplifðu skömm og kærustum þeirra og vinkonum þótti þetta bara ógeðslegt. Stelpunum fannst mjög erfitt að taka þátt í þessari tilraun. Hún snerti strákana minna, þeim fannst þetta vesen að raka fjarlægja öll hárin en ekki mikið meira.“
Mikið vatn hefur þó runnið til sjávar síðan Ásta vann að rannsóknunum, en þær gerði hún á árunum 2012 til 2016, en þar má helst nefna #metoo-byltinguna. Ásta segist hafa ákveðið að fjalla ekki um hana í verkefninu, enda hefði það verið flókið þar sem byltingin er í raun enn í gangi. „En #freethenipple, Beauty Tips-byltingin, #höfumhátt og #þöggun, allur þessi femíníski aktívismi sem er búinn að eiga sér stað undanfarin ár er eitthvað sem er ótrúlega spennandi. Þetta gerir mann svolítið bjartsýnan.“
„Þetta unga fólk mitt er að ögra fullt af hugmyndum og það efast um allskonar „norm“, þó ekki öll „norm“, eins og líkamshár. En þau eru hugsandi og þau eru til í þetta.“
Vill gera samanburðarrannsókn í ólíkri menningu
Það sem Ástu langar að gera næst er að gera samanburð á kyngervishugmundum ungs fólks á Íslandi og fólks sem elst ekki upp við eins mikla kynjajafnréttisorðræðu. „Það væri áhugavert að sjá hvort það er einhver munur. Hvað áhrif orðræðan hefur.“
„Þó ég segi „jafnréttisparadís“ innan gæsalappa þá erum við náttúrulega framarlega á mörgum sviðum hér á landi. Femínismi á frekar greiða leið inn í fjölmiðla, miklu greiðari en annarsstaðar, sem og inni í opinbera stefnumótun. Við erum með fullt af „femókrötum“ í stjórnsýslunni sem hafa mikil áhrif. Það væri áhugavert að gera einhvern nánari samanburð á ungu fóli sem elst upp í þessari „jafnréttisparadís“ og svo þar sem menningin er ólík.“
/frimg/1/52/67/1526758.jpg)
„Það er engin ákveðin hreyfing í deilunni“
Líkur á vatnavöxtum og varað við skriðum
Ágreiningur í VG um aðild að NATO
Ísrael rýfur öll tengsl við UNRWA
Tíu börn á spítala, þar af tvö á gjörgæslu
Fer fram á sex og hálfs ára fangelsi yfir Jóni Inga
Svona verður endaspretturinn