Guðmundur Helgason

Faðir okkar, Guðmundur Helgason, var sonur hjónanna, Karítasar Ólafsdóttur og Helga Guð-mundssonar, sem lengst af starfsævi sinnar gegndi stöðu bankastjóra Útvegsbanka Íslands. Guðmundur var yngstur fjögurra systkina, sem öll eru nú látin og það í réttri aldursröð. Börn Helga og Karítasar auk Guðmundar voru Þóra, Ólafur, innan fjölskyldunnar jafnan nefndur Olli, og Kristín, sem menn kölluðu aldrei annað en Stínu.
Margir í fjölskyldunni eiga í fórum sínum ljósmyndir af þeim systkinum sem teknar voru í Barcelona þar sem þau bjuggu ásamt foreldrum sínum fyrir rúmum átta áratugum. Á einni myndinni er systkinunum stillt upp eftir hæð og aldri. Sýnu lægstur stendur þar fremst í röðinni smáfríður snáði. Fer enginn í grafgötur um það að þar fór augasteinn móður sinnar enda atlætið eftir því. Þessi litli drengur var aldrei kallaður annað en Gummi eða jafnvel Gummi Helga ef þörf var á til aðgreiningar þegar fram liðu stundir.
Að Guðmundi stóðu kennimenn í báðar ættir. Afi Guðmundar í móðurætt var Sr. Ólafur Helga-son á Stóra-Hrauni og föðurafi hans, Guðmundur Helgason, gegndi prestskap í Reykholti í Borgarfirði. Eru þá ótaldir fleiri menn geistlegrar stéttar í þeim frændgarði og því raunar engan veginn sjálfgefið að Guðmundur virtist alla tíð skeyta furðu lítt um trúarefni.
Guðmundur var meðalmaður á hæð og grannvaxinn en samsvaraði sér ágætlega. Þrátt fyrir að hann virtist ekki mikill að burðum var líkamsþrek vel yfir meðallagi. Ungur var hann ágætur í leikfimi og langt fram eftir ævi snar í snúningum, liðugur og léttur á fæti. Til marks um líkamsfimi hans skal þess getið að fram um áttrætt gat hann léttilega og auðveldlega beygt sig fram með bein hné og fætur saman þannig að fingurgómar námu við tær.
Á bernskuskeiði var Guðmundur sendur til sumardvalar að Stóra-Hrauni hjá Kristínu, ömmu sinni, og á efri árum varð honum tíðrætt um löngu liðna dýrðardaga á Stokkseyri og Eyrarbakka. Á Stóra-Hrauni bjó besta amma í heimi sem á sunnudögum lét ekki undir höfuð leggjast að færa blessuðu barninu í rúmið pönnukökur með rabarbarasultu og rjóma, randalínur og súkkulaði ávallt einnig með rjóma. Eitthvað mátti nýta drenginn til snúninga utanhúss en ekki væsti um hann á rigningardögum þegar hann hreiðraði um sig í mjúkum hægindum og fletti tímunum saman gegnum fjallháar stæður af Familiejournalen og skemmti sér konunglega yfir þeim Gyldenspjæt og Knold og Tot.
Á unglingsárum voru þeir bræður, Gummi og Olli, í vinnuflokki símamanna í Skagafirði. Uppi-staðan í mataræðinu var m.a. rúgbrauð með margaríni og greindi Olli oft frá því að bróðir hans hefði eytt gervallri hýrunni í Napóleonskökur í bakaríinu á Sauðárkróki enda alla tíð mikið gefinn fyrir sætindi. Þó var Guðmundur yfirleitt með eindæmum neyslugrannur og var sem ekkert gæti kveikt með honum löngun í mat. Mátti einu gilda hvaða krásir voru í boði, jafnvel þótt tilreiddar væru af færustu mönnum eftir öllum kúnstarinnar reglum. Ef franska eldhúsið bar á góma bar Guðmundur jafnan við hvítlauksofnæmi en þeir, sem gerst máttu til þekkja, fullyrða að franskbrauð með sultu hefði nægt honum til fæðslu, eitt og sér. Hann hefði aldrei þurft annars með. Viðkvæðið var gjarnan: Ég vil mat minn og engar trefjar.
Guðmundur lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1947 og síðan prófi í rafvirkjun frá Iðnskólanum í Reykjavík. Hann nam síðan tæknifræði við Tækniháskólann í Stokkhólmi og útskrifaðist þaðan sem rafmagnstæknifræðingur árið 1955. Hann starfaði hjá Rafmagnsveitum ríkisins á árunum 1955 til 1967 og eftir það hjá Landsvirkjun frá 1967 til 1992.
Er Guðmundur réðst til starfa hjá Rafmagnsveitum ríkisins stóð yfir mikið átak í raforkumálum og unnið að rafvæðingu víðs vegar um hinar dreifðu byggðir landsins. Virkjun Grímsár var við það að ljúka og í burðarliðnum voru Reiðhjallavirkjun og Mjólkárvirkjun vestur á Fjörðum. Ekki leið á löngu áður en Guðmundi var falið að taka þátt í virkjun Mjólkár og hafði hann forystu um það verk uns því lauk árið 1958. Þessu næst réðst hann til starfa á aðalskrifstofu rafmagnsveitnanna og voru verkefnin ærin enda unnið að dreifistöðvum og háspennulínum um land allt. Eftir stofnun Landsvirkjunar og þegar virkjun Búrfells hófst réðst Guðmundur til Lands-virkjunar og varð fljótlega aðstoðarrekstrarstjóri þess fyrirtækis. Síðar gegndi hann stöðu rekstrarstjóra uns hann lét af störfum fyrir aldurs sakir.
Guðmundur var í starfi sínu vinsæll og virtur fagmaður og stjórnandi. Hann var einnig mjög virkur í félagslífi rafmagnsveitnanna og síðar Landsvirkjunar Hann var t.d. fyrsti formaður starfsmanna-félags Landsvirkjunar. Hrókur alls fagnaðar þegar við átti.
Í menntaskóla varð yngismær á vegi Guðmundar, Katrín Sverrisdóttir Thóroddsen, kölluð Trínsa. Hann gat við henni, er fram liðu stundir, sex börn, tvær dætur og fjóra syni. Eru afkomendur þeirra Guðmundar nú samtals fjörutíu og tveir að tölu.
Þau Gummi og Trínsa áttu eftir að ganga saman ævina á enda eða allt þar til Katrín féll frá fyrir á að giska einu og hálfu ári. Hjónin virðast hafa verið býsna samrýmd og ekki hvað síst áttu þau allt frá unga aldri sameiginlegar hugsjónir sem miðuðu að því að færa eitt og annað til betri vegar í heiminum ef hann kynni nú að taka upp á því að vilja láta bjarga sér. Þau aðhylltust m.ö.o. alla tíð róttæk viðhorf í stjórnmálum og héldu sig staðföst á vinstri vængnum hvað sem tautaði og raulaði. Tæpast verður þó fullyrt að þau hafi tekið að neinu ráði beinan þátt í pólitísku flokksstarfi á þeim nótum sem tíðkast hefur í afskekktri og fámennri eyjabyggð á norðurhjara.
Saman deildu þau einnig einlægri ást á íslenskri náttúru. Þetta hljómar auðvitað eins og margþvæld tugga en er í raun eins nærri sanni og verða má. Ófáar ferðir fóru þau um landið þvers og kruss og höfðust jafnan við í tjaldi. Þessum tjaldtúrum fylgdi ákveðið ritúal. Tjaldað var sumar eftir sumar á sömu stöðunum og þá jafnframt á nákvæmlega sama blettinum, s.s. í Vattarfirði vestur og ofan við Næfurholt undir Heklurótum. Engu verður um það logið að sérviskulegir tilburðir voru í frammi hafðir í öllum greinum: Einlægt fengu menn sér einn gráan þegar síðasti tjaldhællinn hafði verið keyrður ofan í svörðinn og annað var eftir þessu. Aldrei bjuggu þau sér náttból á merktum og skipulögðum tjaldstæðum, heldur oft og iðulega langt úr alfaraleið. Um árabil sváfu þau undir tjaldhimni tíu til tuttugu nætur á hverju sumri eða allt þar til þau voru komin fast að áttræðu. Guðmundur lærði að tjalda af móður sinni: Pabbi kunni ekkert með tjald að fara. Mamma kenndi mér það allt saman. Þá skyldi ætíð allt vera í föstum skorðum. Tómur brennivínskassi gegndi lykilhlutverki sem nestisskrína og skyldi hann ávallt snúa eins - úti við tjald-skörina. Þá seilst var eftir vistum ofan í kassann höfðu menn ávallt í huga einstaka landshluta, rétt eins og væri kassinn ígildi Íslandskorts. Salt og pipar var austur á Langanesi, tappatogarinn á Snæfellsnesi, rommið í Mýrdalnum.... fiskibollurnar á miðhálendinu og þar fram eftir götunum. Með þessu móti voru allar nauðsynjar ávallt innan seilingar allt á sínum stað. Ætíð gengu hjónin hvort um sig skipulega til verks í áningarstað og fylgt var ákveðnum verklagsreglum. Þegar tjaldið var reist tók eiginkonan sér stöðu og hélt í fremri tjaldsúluna styrkri hendi. Þannig stóð hún á meðan bóndi hennar sá um aðra verkþætti.
Guðmundur var gleðimaður í hinni hugþekkustu merkingu þess vandmeðfarna orðs og bjó yfir stakri náðargáfu þegar kom að því að blanda áfengar veigar. Þegar í foreldrahúsum hafði hann skenkingar með höndum og gegndi ætíð upp frá því þessu ábyrgðarstarfi þá efnt var til mannfagnaða hjá stórfjölskyldunni. Sjússar voru hans sérgrein og aðalsmerki. Þar skiptu meginmáli eftirtaldir þættir: Skraufþurr klaki, jökulkaldur blandari og hárrétt hlutföll. Þrátt fyrir einlægan ásetning, einbeittan vilja og ástundun í góðu meðallagi fer því víðs fjarri að afkomendum Guðmundar hafi auðnast að ná í þessari grein þvílíkri fullkomnun sem Guðmundur hafði algerlega og afdráttarlaust á valdi sínu.
Á heimili foreldra Guðmundar að Laufásvegi 77 ríkti mikill og djúpstæður áhugi á hvers kyns listum og þá ekki hvað síst tónlist. Guðmundur hóf ungur að kljást við knéfiðlu en gaf hana upp á bátinn þegar hann komst af unglingsaldri. Sjálfur sagði hann einhverju sinni að hann hefði lagt gersamlega af alla slíka viðleitni er honum varð það fullljóst að þetta yrði aldrei til neins. Hann næði aldrei með tærnar þar sem hefði hælana undrabarnið, Erling Blöndal Bengtsson. En það er mála sannast að Guðmundur spilaði allra manna best á grammófón. Þar stóð honum enginn á sporði.
Hvað sem klassískri tónlist líður átti djassinn hug Guðmundar allan og snemma tók hann að viða að sér hljómplötum úr þeirri áttinni. Eftir því sem árin liðu jókst hröðum skrefum safn af hvers kyns tónlistarefni sem varð, er yfir lauk, hreint ótrúlegt að vöxtum: hljómplötur og hljómdiskar, bækur, myndbönd og mynddiskar. Kennir þar ýmissa grasa en auðvitað snerist þetta allt að langstærstum hluta um djassmúsík. Guðmundur hafði ákveðnar skoðanir í þessu sem öðru. Honum fannst eiginlega ekkert varið í djassinn eins og hann þróaðist upp úr miðjum fimmta áratug síðustu aldar og gaf lítið fyrir bíbopp og diskaglamur eins og hann komst að orði.
Þegar tilefni gafst áttu menn til að knýja glymskrattann allt hvað af tók og lögðu sig alla fram um að gera sér glaðan dag. Börnum þeirra Gumma og Trínsu er í fersku minni glasaglaumur, hark og rassaköst þegar fótamennt var iðkuð af innblásnum þrótti á æskuheimili þeirra að næturþeli. Því er ekki að neita að stöku sinnum var ekki alls kostar laust við að vansvefta nágrannar í blokkinni kveinkuðu sér ögn undan skruðningunum sem fylgdu gleðskapnum á þriðju hæð til hægri.
Eftir fráfall Katrínar, eiginkonu sinnar, leitaðist Guðmundur við að halda í horfinu en einhverjir höfðu brátt á orði að hann hefði sig ekki mikið í frammi. Hann blandaði lítt geði við aðra en sína allra nánustu en varði löngum stundum í einveru við bóklestur og sjónvarp að ekki sé minnst á hljómflutningstæki, plötur og geisladiska. Heilsu hans hrakaði töluvert síðustu vikurnar uns hann lést á öldrunardeild Borgarspítalans þ. 19. nóvember sl. Þar naut hann einstakrar aðhlynningar af hálfu starfsfólksins sem sinnti honum af nærfærni og alúð til hinstu stundar. Fyrir slíkt ber að þakka.
Að baki var löng og góð ævi auðugt líf.